Upadłość konsumencka 2024 – co to jest, kto może skorzystać?

Skala Twojego zadłużenia prowadzi Cię do niewypłacalności, i nie wiesz jak sobie z tym poradzić? Wyjściem z takiej sytuacji nie musi być zaciągnięcie kolejnej pożyczki ani egzekucja komornicza. Zamiast tego, rozsądną opcją może być upadłość konsumencka, która jest jedną z najskuteczniejszych metod na walkę z długami. Jeżeli pragniesz przywrócić swoje życie na właściwe tory i pozbyć się zaległych zobowiązań, to już teraz warto podjąć w tej kwestii odpowiednie kroki. Sprawdźmy, czym jest upadłość konsumencka i kto może z niej skorzystać!

Co to jest upadłość konsumencka? Definicja

Upadłość konsumencka to sposób na zażegnanie wszystkich zobowiązań i powstałych w ich wyniku skutków. Takie działanie przybiera postać postępowania sądowego określanego także jako postępowanie upadłościowe, którego efektem końcowym jest oddłużenie osoby upadłej. 

W założeniach upadłość prowadzi również do windykacji istniejącego długu, jednak nie zawsze tak się dzieje. Jeżeli możliwości zarobkowe, posiadany majątek i sytuacja finansowa upadłego nie pozwalają na zaspokojenie potrzeb wierzycieli, to może dojść do częściowego lub całkowitego umorzenia istniejącego zobowiązania. 

Nie wszystkie zobowiązania kwalifikują dłużnika do tego, aby ogłosić upadłość konsumencką. Nie można ogłosić upadłości, jeżeli zadłużenie jest wynikiem niezapłaconych alimentów, szkód wynikających z przekroczenia lub przestępstwa czy też rent odszkodowawczych. 

Jedyny sposób na wyjście z długów?

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie jest jedynym dostępnym rozwiązaniem w ramach walki z długami. Często spotykanym zjawiskiem jest również zaciąganie pożyczek i chwilówek na spłatę w terminie. W takim przypadku należy jednak zachować szczególną ostrożność, aby nie ryzykować wpadnięciem w spiralę zadłużenia. 

Osoby, których zobowiązania nie zmieniły się jeszcze w długi, mogą sięgnąć po kredyt konsolidacyjny. Jest to specjalny rodzaj kredytu, który łączy wiele należności w jedną, prostszą do spłaty ratę. Innym wyjściem jest także ugoda z wierzycielem, dzięki której można wypracować korzystniejsze warunki rozliczania się. 

Kto może ogłosić upadłość konsumencką? 

Opcja ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest dostępna dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, a także dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Upadłość mogą ogłosić zarówno Ci, którzy mają problem ze spłatą wielu pożyczek i kredytów, jak i osoby zadłużone z powodu tylko jednego zobowiązania. 

Kwota i ilość należności nie ma znaczenia przy samym fakcie ogłaszania upadłości konsumenckiej, ale ma znaczący wpływ na to, jak wygląda postępowanie upadłościowe. Najbardziej znaczącym czynnikiem jest ciągła niewypłacalność. Zazwyczaj uznaje ją się, gdy opóźnienie w spłacie przekracza trzy miesiące, a dłużnik utracił zdolność do rozliczenia się ze zobowiązania.

Czy upadłość konsumencka wymaga posiadania majątku?

Wbrew pozorom, posiadanie majątku nie jest kryterium mającym jakiekolwiek znaczenie przy ogłaszaniu upadłości konsumenckiej. Z tej opcji może skorzystać nawet osoba, której mienie po spieniężeniu nie pokryłoby potrzeb wierzycieli. Niezależnie od tego, czy masz z czego spłacić zaległe zobowiązania, czy też nie, możesz skorzystać z upadłości konsumenckiej i uwolnić się od należności. 

Kiedy nie można ogłosić upadłości?

Nawet pomimo spełnienia wyżej opisanych kryteriów, może zdarzyć się że ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie będzie możliwe. Rozwiązanie to nie jest dostępne dla dłużników, których w ciągu 10 poprzednich lat dotyczyło inne postępowanie upadłościowe, skutkujące całkowitym lub częściowym umorzeniem długu. 

Przed nowelizacją Ustawy o prawie upadłościowym, która miała miejsce 24 marca 2020 roku, kryteria były bardziej restrykcyjne. Znaczący był bowiem również udział winy dłużnika w jego niewypłacalności. Obecnie, czynnik ten nie ma znaczenia podczas samego ogłaszania upadłości, ale może mieć wpływ na warunki postępowania. Oznacza to, że upadłość konsumencka to rozwiązanie dostępne dla każdej osoby zadłużonej, bez względu na to, z czyjej winy powstała zaległość. 

Czym skutkuje ogłoszenie upadłości konsumenckiej?

Finalnym skutkiem upadłości konsumenckiej jest całkowite oddłużenie. Osoba, wobec której jest prowadzone postępowanie, pozbywa się wszystkich zobowiązań wobec wierzycieli i może rozpocząć nowy etap w swoim życiu, zapominając o występujących problemach finansowych. 

Żeby tak się jednak stało, konieczne jest przejście przez postępowanie upadłościowe. Dług nie zostanie umorzony częściowo ani całkowicie od razu, i nie ma co liczyć na taką ewentualność. Umorzenia dotyczą jedynie sytuacji, w których niemożliwa jest spłata zobowiązań. Upadłość konsumencka służy również wierzycielom i zaspokojeniu ich potrzeb, dlatego też na początku zadłużenie próbuje się spłacić, korzystając z majątku osoby upadłej.

Skutki upadłości konsumenckiej

• Wpis do rejestrów – zakończone postępowanie upadłościowe wiąże się z wpisaniem upadłego do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych, a także baz Biura Informacji Kredytowej. Osoba z takim wpisem może w przyszłości mieć problem z uzyskaniem pożyczki, kredytu, lub innego produktu finansowego. 
• Ograniczona zdolność prawna – dłużnik nie będzie mógł skorzystać z pożyczek i kredytów bez odpowiedniej zgody sądu. Dotyczy to także innych rodzajów zobowiązań, takich jak zakup ratalny lub abonament. 
• Rozdzielność majątkowa – nawet jeżeli upadłość konsumencka została ogłoszona tylko przez jednego małżonka, to skutki będą odczuwalne dla obu stron. W takim przypadku wspólny majątek małżonków wchodzi w skład masy upadłości, a między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa. Pokrzywdzony w takiej sytuacji małżonek może dochodzić należności z tytułu udziału w majątku wspólnym.
• Wymagalność zobowiązań – zobowiązania, które musi spłacić dłużnik, muszą zostać rozliczone bez zbędnej zwłoki. Oznacza to, że niemożliwe jest odroczenie lub zawieszenie rozliczenia. Spłaty dokonuje jednak Syndyk, ponieważ to on zarządza majątkiem upadłego w jego imieniu. 
• Ograniczenie prawa do zarządzania majątkiem – dłużnik nie może sam zarządzać swoim majątkiem i zasobami pieniężnymi (z wyjątkiem kwoty wolnej). To Syndyk sprawuje pieczę nad elementami mienia wchodzącymi w skład masy upadłości. 
• Umorzenie długów – dotyczy to części lub całości zobowiązań, zależnie od sytuacji w jakiej znajduje się upadły. Dłużnik spłaca jedynie nieumorzoną część za pośrednictwem Syndyka. 
• Likwidacja mienia – poszczególne elementy majątku podlegają inwentaryzacji i sprzedaży na rzecz zaspokojenia potrzeb wierzycieli. Mogą to być cenne przedmioty, papiery wartościowe, a nawet nieruchomości. 

Likwidacja majątku w postępowaniu upadłościowym

Majątek upadłego, w celu zaspokojenia potrzeb wierzycieli, likwiduje Syndyk. Dokonuje on czynności prawnych we własnym imieniu, ze skutkiem prawnym dla upadłego. Pierwszym krokiem przeprowadzania likwidacji majątku jest dokonanie jego spisu, aby określić jego wartość. Następnie weryfikowane są zobowiązania dłużnika wobec wierzycieli, a wybrane elementy majątku są sprzedawane. Po uzyskaniu środków po sprzedaży majątku, Syndyk przekazuje je wierzycielom.

Czy Syndyk może zlikwidować cały majątek? Absolutnie nie, ponieważ nie może dojść do sytuacji, w której upadły zostałby z niczym. W tym przypadku mamy do czynienia z podobną sytuacją, co podczas egzekucji komorniczej, gdzie poszczególne elementy mienia są chronione przed zajęciem. 

Jak wycenia się mienie dłużnika?

Poszczególne elementy mienia zawarte w spisie inwentarza wycenia się, ustalając ich przybliżoną wartość rynkową. Nie oznacza to jednak, że to ta ustalona kwota trafi na poczet wierzycieli. Elementy majątku trafiają bowiem na licytację z ustaloną przez Syndyka ceną wywoławczą, która czasem jest niższa niż oszacowana wartość. 

Skutkiem licytacji może być również wykup elementu mienia za wyższą cenę niż ta szacowana. Z tego powodu dłużnik musi liczyć się z tym, że jego mienie może zostać sprzedane zarówno poniżej, jak i powyżej jego szacowanej wartości. Ta druga sytuacja jest o wiele korzystniejsza, ponieważ na poczet wierzycieli trafi większa suma.

Czego nie może zlikwidować Syndyk?

Chronione przed likwidacją są przede wszystkim te elementy, które są jednocześnie wyłączone z egzekucji komorniczej. Codzienne ubrania i środki higieny, przedmioty niezbędne do edukacji i wykonywania pracy zarobkowej, podstawowe wyposażenie mieszkania i wiele innych elementów, których nie zajmie także komornik. Dotyczy to również poszczególnych zasiłków i świadczeń, które nie podlegają zajęciu komorniczemu. 

Poza przedmiotami, Syndyk nie może zająć również pieniędzy z wynagrodzenia, które nie przekraczają kwoty wolnej od zajęcia. Obecnie kwota wolna od zajęcia to 75% minimalnego krajowego wynagrodzenia brutto, czyli 2617,50 złotych. Jeżeli jednak upadły ma na swoim utrzymaniu innych członków rodziny, to przewiduje się opcję zwiększenia chronionej od zajęcia kwoty. 

Chcesz dowiedzieć się, jak wygląda kwestia zajęcia nieruchomości przez Syndyka? W naszym wpisie znajdziesz wszystkie niezbędne informacje: Upadłość konsumencka a mieszkanie – co warto wiedzieć?

Co zrobić, aby ogłosić upadłość konsumencką?

W celu ogłoszenia upadłości konsumenckiej niezbędne będzie złożenie wniosku do sądu rejonowego, odpowiedniego dla miejsca zamieszkania dłużnika. Wniosek musi zostać złożony przez samego dłużnika, i nie może tego zrobić za niego inna osoba. W tym miejscu należy wspomnieć o tym, że wniosek sporządza się według uniwersalnego wzoru, który dostępny jest na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości.

Skąd pobrać wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej?

Sporządzony wniosek należy złożyć na formularzu. Skąd wziąć formularz? Zainteresowani mogą uzyskać formularz w fizycznej postaci w Sądzie Rejonowym odpowiednim dla miejsca zamieszkania. Możliwe jest również pobranie wzoru formularza ze strony internetowej tego samego Sądu Rejonowego.

Jakie informacje muszą znaleźć się we wniosku o upadłość?

• dane Sądu Rejonowego, do którego kierowane jest pismo
• informacje o wnioskodawcy, w tym imię i nazwisko, adres zamieszkania, adres do doręczeń elektronicznych
• dane pełnomocnika lub przedstawiciela, jeśli inna osoba reprezentuje dłużnika
• informacje o sytuacji finansowej dłużnika:
  • posiadany majątek i zasoby pieniężne
  • należności według podmiotów bankowych i pozabankowych
  • spis wierzycieli i wierzytelności spornych
• informacje o dokumentach dołączonych do wniosku 
• oświadczenie w sprawie zapoznania się z treścią artykułu Ustawy o prawie upadłościowym, mówiącym o ewentualnych przyczynach odrzucenia pisma
• czytelny podpis wnioskodawcy i data sporządzania dokumentu 

O czym należy pamiętać, składając wniosek?

Poza powyższymi informacjami, wniosek musi zawierać również uzasadnienie. Dłużnik powinien wskazać okoliczności, jakie doprowadziły do konieczności ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Uzasadnienie musi być zgodne z prawdą, a wszelkie okoliczności powinny być odpowiednio udokumentowane. Dokumenty potwierdzające zaistniały stan (np. chorobę, niepełnosprawność lub inny czynnik) należy dołączyć do wniosku. 

Po wypełnieniu wniosku, warto poświęcić dodatkowy czas na weryfikację wprowadzonych informacji i upewnić się, że są one wpisane poprawnie i zgodne ze stanem faktycznym. Podanie nieprawidłowych informacji grozi bowiem odpowiedzialnością karną, a konkretniej karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Dotyczy to nie tylko podania nieprawdziwych informacji, ale również celowego zatajania ich. 

Koszty nie są tu duże

Złożenie wniosku to jedyny koszt, jakim objęta jest upadłość konsumencka. Opłata sądowa od składanego pisma wynosi 30 złotych i jest jednorazowa. Jeżeli dłużnik nie ma pieniędzy, aby takiej opłaty dokonać, to przewidziane jest tymczasowe jej pokrycie ze środków Skarbu Państwa. 

Chcecie dowiedzieć się więcej o wniosku w sprawie upadłości konsumenckiej? Dodatkowe informacje wraz z gotowym wzorem znajdziecie w naszym osobnym wpisie na ten temat: Wniosek o upadłość konsumencką – czym jest, jak go napisać? – wzór. 

Ile trwa upadłość konsumencka?

Wniosek o upadłość konsumencką w większości przypadków rozpatrywany jest w ciągu 4 miesięcy od jego złożenia. Oficjalne ogłoszenie upadłości następuje wtedy, gdy wniosek zostanie rozpatrzony przez Sąd Rejonowy. Sprawa może wydłużyć się, gdy dołączona dokumentacja w sprawie zaistniałych okoliczności jest niepełna. Sam czas trwania postępowania upadłościowego różni się zależnie od sytuacji, w jakiej znajduje się dłużnik.

Ile może trwać upadłość konsumencka?

• dłużnik bez majątku – w przypadku osoby upadłej, która nie dysponuje żadnym majątkiem, postępowanie upadłościowe przebiega bardzo szybko. Jeżeli brak jakiegokolwiek mienia na pokrycie potrzeb wierzycieli faktycznie go stwierdzono, to cała sprawa kończy się umorzeniem. W takim przypadku postępowanie trwa od 6 do 12 miesięcy. 
• dłużnik z majątkiem – jeżeli upadły posiada majątek, to postępowanie upadłościowe będzie trwać znacznie dłużej. Syndyk musi dokonać spisu majątku dłużnika i go zweryfikować, aby następnie poddać to mienie licytacji. Ponadto, dodatkowy czas zajmuje podział uzyskanych środków między wierzycieli i przekazanie pieniędzy przez Syndyka. Cały proces upadłości konsumenckiej może trwać nawet do 8 lat, w zależności od ustalonego planu spłaty wierzycieli. 

Upadłość konsumencka – czym jest plan spłaty wierzycieli?

Plan spłaty wierzycieli to niezbędny element postępowania upadłościowego w przypadku osób dysponujących majątkiem. Dokument ten określa przyszłe wpłaty na rzecz poszczególnych wierzycieli, więc jest swoistym odpowiednikiem standardowego harmonogramu spłat. Plan spłaty nie jest obowiązkowy, a osoby chcące z niego skorzystać muszą złożyć stosowny wniosek w ciągu 30 dni od zakończenia postępowania sądowego. 

Jako iż plan jest tworzony na wniosek dłużnika, sąd może wziąć pod uwagę przedstawiane alternatywy. Dużo zależy od możliwości zarobkowych upadłego, jego miesięcznych wydatków i wysokości kwoty należnej do spłaty. Aby plan miał akceptację , zarówno dłużnik jak i wierzyciel muszą się na to zgodzić, a sąd musi rozpatrzyć dokument i go zatwierdzić. 

Szczegóły dotyczące tego, jak działa plan spłaty wierzycieli, znajdziecie w osobnym wpisie: Plan spłaty wierzycieli w upadłości konsumenckiej – darmowy wzór. 

Umorzenie zobowiązań w upadłości konsumenckiej

Kto może skorzystać z umorzenia zobowiązań podczas przeprowadzania postępowania upadłościowego? Będą to osoby, które nie dysponują majątkiem pozwalającym na zaspokojenie wierzycieli choćby w najmniejszym stopniu. Dotyczy to również tych dłużników, którzy utracili możliwość spłaty zobowiązań na skutek choroby, niepełnosprawności, zdarzenia losowego lub innego czynnika. 

Jeżeli dłużnik nie posiada majątku, ale jego zdolności zarobkowe pozwalają mu na otrzymywanie wynagrodzenia, to często stosowanym rozwiązaniem jest częściowe umorzenie. Wówczas zadłużony musi spłacić jedynie część zobowiązania, która nie podległa umorzeniu. Spłata pozostałej części należności może odbyć się według wspomnianego wcześniej planu spłaty wierzycieli. 

Czym jest umorzenie warunkowe?

Na uwagę zasługuje również sytuacja wyjątkowa, jaką jest umorzenie warunkowe. Stosuje się je według upadłych, których niezdolność do wykonywania pracy zarobkowej nie pozwala im spłacić zobowiązań, ale niekoniecznie jest trwała. Taki wyjątek stosuje się najczęściej w przypadkach, gdy stan zdrowia dłużnika może w przyszłości się polepszyć, ale nie ma takiej pewności. 

Umorzenie warunkowe oznacza wstrzymanie spłaty długu na okres 5 lat. W tym czasie upadły jest zobowiązany do zdawania sądowi cyklicznych raportów na temat swojej sytuacji zdrowotnej i finansowej. Jeżeli nie uległa ona poprawie, to wówczas umorzenie warunkowe zmienia się w umorzenie całkowite. W przeciwnym wypadku może dojść do wznowienia obowiązku spłaty zobowiązań i ustalenia nowego planu.  Warto mieć to na uwadze myśląc o przeprowadzeniu tego procesu.

Upadłość konsumencka – często zadawane pytania

Źródło:

1. https://www.pledziewicz.pl/2023/10/31/ile-trwa-upadlosc-konsumencka-bez-majatku/
2. https://www.infor.pl/twoje-pieniadze/koszty-utrzymania/6420070,upadlosc-konsumencka-2024-co-zrobic-by-splata-nieumorzonych-zobowiaza.html

Cezary Mański

Pasjonat popkultury, finansów i nowych technologii. Uwielbia słowo pisane, ceni sobie spokojne i rozsądne podejście do życia. Największą satysfakcję przynosi mu rozwijanie własnych kompetencji. Zobacz pozostałe artykuły autora