Masa upadłościowa — co to jest i na czym polega likwidacja masy upadłości?

Przedsiębiorstwa, na przykład spółki i jednoosobowe działalności gospodarcze, czasem popadają w poważne problemy finansowe. W skrajnych sytuacjach firmy mają tyle długów, że stają się niewypłacalne. Wtedy koniecznością może być ogłoszenie upadłości. To rozwiązanie ostateczne, o które często jednak wnioskują sami wierzyciele. Celem ogłoszenia upadłości firmy jest spłata zobowiązań wierzycieli, mających roszczenia wobec firmy i jej właściciela. W tym celu tworzona jest tak zwana masa upadłościowa która powstaje z majątku dłużnika. Jakie są składniki masy upadłościowej i kto o tym decyduje? Na czym polega likwidacja masy upadłościowej? Postaramy się dziś odpowiedzieć na te pytania, zapraszamy zatem do zapoznania się z naszym poradnikiem.

Czym jest masa upadłościowa?

Właściciel firmy pozostającej przez długi czas w złej kondycji finansowej często dochodzi do wniosku, że prowadzenie działalności staje się nieopłacalne. Wtedy może zdecydować o likwidacji firmy. Proces ten polega na wyprzedzaniu firmowego majątku i spłacie długów, czy różnych zobowiązań przedsiębiorstwa. Decyzja o likwidacji firmy należy do jej właścicieli, oni też nadzorują i prowadzą cały proces. Z nieco inną sytuacją mamy do czynienia, jeśli firma jest niewypłacalna. Gdy nie ma zdolności do sprostania roszczeniom wierzycieli (spłaty długów firmy), sprawa może trafić na drogę sądową. Sąd rejonowy prowadzi postępowanie, w ramach którego może zostać ogłoszona upadłość przedsiębiorstwa.

W trakcie całej, dość czasochłonnej (i nierzadko bardzo kosztownej) procedury sąd i syndyk mają władzę nad majątkiem firmowym. Ma on posłużyć do sprawiedliwego spłacenia długów wierzycieli. Również majątek dłużnika – właściciela firmy – służy do spłaty zobowiązań. W trakcie całego procesu z majątku firmy powstaje tak zwana masa upadłościowa. Całość regulują przepisy – Prawo upadłościowe z 2003 roku. Zgodnie z nimi w skład masy upadłości wchodzi ogół majątku posiadanego przez upadłego w momencie gdy sąd ogłasza upadłość firmy.

Co wchodzi w skład masy upadłościowej dłużnika?

Na masę upadłościową składają się więc wszystkie składniki majątku, które można spieniężyć. Są to ruchomości, nieruchomości i wszelkie środki, które następnie posłużą do spłaty zobowiązań. Warto też wiedzieć, że także przedmioty i towary nabyte przez dłużnika w trakcie postępowania upadłościowego wliczane są do masy upadłości.

Po utworzeniu masy upadłościowej dochodzi do stworzenia planu jej podziału. Pomaga to w spłacie długów firmy ogłaszającej upadłość. Spłata długów upadłego jest bowiem najważniejszym aspektem – celem upadłości firmy.

Masa upadłościowa – kim jest “upadły”?

Kogo dotyczy termin “masa upadłościowa”? W przepisach, jak i w dzisiejszym poradniku, znajdziemy pojęcie “upadły”. Kogo on dotyczy? W Prawie upadłościowym z 2003 roku znajdziemy stosowne informacje o tym, w stosunku do kogo termin ten jest stosowany. Upadły to dłużnik, wobec którego toczy się postępowanie upadłościowe. Może to być osoba fizyczna, ale także inny podmiot. Zgodnie z przepisami upadłym może być:

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
• przedsiębiorca (w rozumieniu Kodeksu Cywilnego)
• prosta spółka akcyjna
• spółka akcyjna nie prowadząca działalności gospodarczej
• wspólnik spółki handlowej, który ponosi odpowiedzialność za jej zobowiązania całym swoim majątkiem
• wspólnik spółki partnerskiej

Przedsiębiorcą w rozumieniu Kodeksu Cywilnego (nie znajdziemy odpowiedniej definicji w Prawie upadłościowym) jest każda osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna, którzy prowadzą w swoim imieniu działalność zawodową lub działalność gospodarczą (np. osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą).

Kto ustala masę upadłości?

Masa upadłościowa ustalana jest na dzień ogłoszenia upadłości. Wtedy oceniany jest majątek upadłego. Zajmuje się tym najczęściej syndyk. Kto to jest syndyk? To osoba sprawująca funkcję nadzorczą i zarządzającą majątkiem upadłości. Zadaniem syndyka jest też podział masy upadłości między wierzycieli.

W momencie, gdy zostaje ustalona masa upadłościowa, dłużnik nie może korzystać z jej składników, czy ich sprzedać. Zarządzaniem masą upadłością zajmuje się bowiem własnie syndyk. Całość postępowania upadłościowego nadzoruje natomiast Sąd.

Co to jest plan podziału masy upadłościowej?

Wspomnieliśmy już, że po ustaleniu masy upadłości firmy sporządzany jest plan jej podziału. To kolejny ważny krok w kierunku osiągnięcia celu – spłaty zobowiązań upadłego względem wierzycieli mających roszczenia. Sporządzeniem planu podziału masy upadłościowej zajmuje się syndyk. Wszystko odbywa się pod nadzorem sądu, planowanie odbywa się z dużą starannością i w sposób maksymalnie uporządkowany. Chodzi o to, aby podział masy upadłościowej między dłużników był jak najbardziej sprawiedliwy.

Całość ma formę harmonogramu, który pozwala zaplanować spłatę wierzytelności upadłego. Dokument jest weryfikowany przez Sąd. Jeśli nie budzi wątpliwości i jest dobrze przygotowany, syndyk postępuje zgodnie z wcześniejszym planem podziału masy upadłościowej, aby spłacić długi upadłego. Ustalana jest kwota, która należy się każdemu z wierzycieli. Jeśli ogłaszająca upadłość firma miałą jakiś majątek w formie pieniędzy, mogą być one wypłacone od razu. Czasem środki te mogą być też zdeponowane w Sądzie lub pozostawione w masie upadłości, co wiąże się z koniecznością uzasadnienia tego działania.

Jakie są składniki masy upadłości? Co nie wchodzi w jej skład?

Co wchodzi w skład masy upadłości? Przed zaplanowaniem podziału masy, syndyk musi nabyć wiedzę o tym, co wchodzi w jej skład. Pozwala to ocenić, jaka jest wartość majątku firmy, uwzględnionego w ramach masy upadłościowej. Przepisy Prawa upadłościowego z 2003 roku nie pozostawiają tu wielu złudzeń. W skład masy upadłościowej wchodzi cały majątek firmy – dobytek upadłego. Są to także przedmioty, czy pieniądze, które upadły otrzymał już po ogłoszeniu upadłości. Jak widać, można straci sporo majątku – warto więc sprawdzić odpowiednio wcześniej, jak utrzymać płynność finansową firmy.

Są jednak pewne wyjątki od powyższej zasady. Istnieje cała lista składników majątku, które nie wchodzą do masy upadłościowej. Mówimy wtedy o tym, że są wyłączone z masy upadłościowej:

• majątek wyłączony z egzekucji
• niepodlegająca zajęciu część wynagrodzenia za pracę (kwota wolna od zajęcia komorniczego)
• gdy upadły jest administratorem nieruchomości objętej hipoteką/zastawem – w pierwszej kolejności następuje ich spłata
• środki na rachunkach objętych blokadą podmiotu kwalifikowanego (zgodnie z Ustawą o ordynacji podatkowej)
• składniki, np. przedmioty, które nie należą do majątku upadłego (błędnie zakwalifikowane do niego przez syndyka)

O tym, jaka część mienia jest wyłączona z egzekucji, decyduje Kodeks Postępowania Cywilnego. Ponownie – nie znajdziemy tej informacji w samym Prawie upadłościowym. Katalog takich składników majątku jest całkiem długi. Są w nim m.in. świadczenia socjalne, stypendia, środki z ubezpieczenia osobistego lub majątkowego, świadczenia ze Skarbu Państwa, czy połowa diety za podróż służbową. 

Kiedy można złożyć wniosek o wyłączenie z masy upadłościowej?

Niestety, często podczas ustalania składników upadłości dochodzi do pomyłek. Co zrobić, jeśli jeden z uwzględnionych tam przedmiotów, czy nieruchomość nie jest majątkiem upadłego? W tej sytuacji możliwe jest sporządzenie wniosku o wyłączenie z masy upadłości. Kierujemy go do sądu, który zajmuje się sprawą. Sędzia rozpatrzy wniosek o wyłączenie z masy upadłościowej w terminie maksymalnie jednego miesiąca. Podczas oceny wniosku, sąd korzysta z doradztwa syndyka zarządzającego masą upadłościową dłużnika. 

Jeżeli sąd nie przychyli się natomiast do wniosku o wyłączenie z masy upadłościowej, upadły może też spróbować wyłączyć część majątku z masy upadłościowej na drodze procesu cywilnego.

Warto pamiętać, że wniosek o wyłączenie z masy upadłościowej musi być sporządzony w odpowiedni sposób. Musi spełniać standardy pisma procesowego, które znajdziemy w Kodeksie Postępowania Cywilnego. Pismo powinno zawierać między innymi oznaczenie Sądu Rejonowego, który prowadzi postępowanie upadłościowe. Należy też wskazać na strony postępowania oraz ich przedstawicieli i pełnomocników, konieczne są też ich podpisy. W treści wniosku należy jasno sprecyzować, jakich składników masy upadłości dotyczy. Żądanie wyłączenia z masy i przekazania przedmiotu właścicielowi musi być jasno opisane. Do pisma dołączamy również odpowiednie uzasadnienie, w razie potrzeby także stosowne dowody.

Jak przebiega likwidacja masy upadłościowej?

Jak cały proces likwidacji masy upadłości wygląda w praktyce? Gdy rozpoczyna się postępowanie sądowe mające na celu ogłoszenie upadłości, swoją pracę rozpoczyna syndyk. Ustala plan likwidacji masy upadłościowej, czego celem jest spłata długów względem wierzycieli upadłego. Syndyk ma pół roku na przeprowadzenie wymaganych czynności.

Rozporządza majątkiem upadłego – sprzedaje ruchomości i nieruchomości. Może też dojść do sprzedaży całego przedsiębiorstwa. Syndyk może również podzielić firmę na zorganizowane części, jeśli sprzedaż w tej formie będzie lepszym rozwiązaniem. W tym miejscu warto podkreślić, że nabywca przedsiębiorstwa sprzedawanego przez syndyka nie nabywa jednocześnie jego długów.

Czasami upadły też posiada wierzytelności – u innych firm lub osób. Pieniądze uzyskane z egzekucji należnych długów także wchodzą do masy upadłości. W całym procesie chodzi o to, aby zamienić majątek firmy na pieniądze. 

Likwidacja masy upadłościowej w praktyce

W tym momencie przechodzimy do spłaty długów. Kolejny raz podkreślamy – zaspokojenie roszczeń wierzycieli jest głównym celem przeprowadzania postępowania upadłości, czy tworzenia i spieniężania masy upadłości. W tym momencie syndyk postępuje oczywiście zgodnie z ustalonym wcześniej harmonogramem. Plan zakłada komu należy zwrócić należności w pierwszej kolejności i w jakiej sumie. Istotne jest, by cała procedura spłaty zobowiązań upadłego przebiegła w możliwie szybkim terminie.

Z tego względu syndyk nie zawsze uzyska najlepszą możliwą cenę za sprzedaż składników masy majątku upadłego. Głównie z tego względu upadłość firmy może być nieco niekorzystnym rozwiązaniem w stosunku do jej likwidacji. Nierzadko dochodzi też do sytuacji, kiedy sprzedaż poszczególnych składników majątku upadłego w ogóle nie jest możliwa. Zadanie syndyka jest najtrudniejsze, gdy w skład masy upadłości wchodzi naprawdę wiele różnorodnych składników majątku, a długów do spłaty jest dużo.

Podsumowanie artykułu

Podsumowując, masa upadłościowa to wszelkie składniki dobytku dłużnika, które mogą posłużyć do spłaty długów. W postępowaniu upadłościowym chodzi bowiem o to, aby w miarę szybko i sprawnie sprostać roszczeniom wierzycieli upadłego. Nad całym procesem ustalania składników masy upadłości i sprzedażą czuwa syndyk i Sąd Rejonowy prowadzący sprawę. Warto pamiętać, że niektóre składniki dorobku dłużnika nie wchodzą do masy upadłości. Jeśli natomiast dojdzie do błędnej kwalifikacji cudzego majątku jako składnika dorobku dłużnika, do Sądu kierujemy właściwie wypełniony wniosek o wyłączenie z masy upadłości.

Najczęściej zadawane pytania

Źródło:

1. https://kwiatkowskilegal.pl/kim-jest-syndyk-masy-upadlosci/
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Syndyk
3. https://kpr-restrukturyzacja.pl/masa-upadlosciowa-co-to-jest-i-jak-przebiega-jej-likwidacja/
4. https://kancelariapp.pl/czym-jest-masa-upadlosciowa/
5. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/prawo-upadlosciowe-17021464/art-62
   

Jakub Bielecki

Zafascynowany ekonomią, gospodarką i polityką. Interesuje się najnowszymi trendami, a także zmianami w prawie wpływającymi na sektor finansów. Stale poszerza wiedzę, która pozwala mu na profesjonalne doradztwo. Na co dzień korzysta z najlepszych rozwiązań i możliwości dostępnych w zakresie finansów osobistych i inwestycji. Poza ekonomią interesuje się nowymi technologiami, muzyką i podróżami. Zobacz pozostałe artykuły autora