Wspólność majątkowa małżonków a upadłość konsumencka

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej to jeden ze skuteczniejszych sposobów na to, aby pozbyć się uciążliwych długów. Z obawy przed niewypłacalnością, na taki krok decyduje się wiele osób, w tym również ci, którzy są w związku małżeńskim. Niesie to za sobą skutki, które mogą dotyczyć mienia obu małżonków. Z tego powodu upadłość konsumencka a wspólność majątkowa małżonków to niezwykle istotne zagadnienie. Postaramy się je wam przybliżyć, aby rozwiać wszelkie wątpliwości.

Upadłość konsumencka w skrócie

Pod pojęciem upadłości konsumenckiej rozumie się postępowanie sądowe (nazywane również upadłościowym), którego celem jest oddłużenie danej osoby. Przebieg postępowania nie zawsze wygląda tak samo, a wiele zależy od sytuacji finansowej, możliwości zarobkowych i innych czynników, wpływających na możliwość zaspokojenia potrzeb wierzycieli. Z tego powodu upadłość nie zawsze kończy się windykacją długu, i w określonych przypadkach może oznaczać częściowe lub całkowite umorzenie zobowiązań. 

Upadłość konsumencką może ogłosić jedynie osoba fizyczna, która nie prowadzi działalności gospodarczej. Co więcej, upadłości nie można ogłosić również przy długach wynikających m.in. z alimentów i przestępstw. Sama kwota długów nie ma natomiast znaczenia przy tym, czy może dojść do postępowania upadłościowego. 

Więcej o samej upadłości konsumenckiej napisaliśmy w naszym obszernym wpisie: Upadłość konsumencka 2023 – co to jest, kto może skorzystać?

Rozdzielność i wspołność majątkowa – czym się różnią?

Wspólność majątkowa małżonków to ustrój majątkowy, który domyślnie powstaje w dniu wejścia danej osoby w związek małżeński. Dla każdego z małżonków oznacza to, iż nabywane przez parę mienie staje się majątkiem wspólnym. Każdy z małżonków może nim zarządzać, jednak obowiązkowe jest informowanie współmałżonka o stanie majątku i wierzytelnościach, które mogą na niego wpłynąć. 

Co wchodzi w skład majątku wspólnego?

• wynagrodzenie z tytułu pracy i prowadzonej działalności zarobkowej każdego z małżonków, 
• uzyskiwane dochody z majątku wspólnego i osobistego, 
• środki zgromadzone na rachunku otwartym lub pracowniczym funduszu emerytalnym każdego małżonka,
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie prowadzonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (zgodnie z art 40a. ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych)

Alternatywą dla wspólności jest rozdzielność majątkowa. Nie jest to opcja domyślna, toteż aby między małżonkami wystąpił taki ustrój majątkowy, konieczne jest ustanowienie rozdzielności w drodze umowy lub sądowego wyroku. Skutkiem rozdzielności majątkowej jest to, że mienie nabyte przed, jak i po rozdzielności, staje się majątkiem osobistym każdego z małżonków. 

Wspólność majątkowa – jak wpływa na nią ogłoszenie upadłości konsumenckiej?

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej przez jednego z małżonków wiąże się z tym, że cały majątek wspólny przechodzi w skład tzw. masy upadłości. Jako masę upadłości określamy elementy majątku, których upłynnienie jest konieczne, aby zaspokoić potrzeby wierzycieli. Osobisty majątek małżonka, który nie ogłosił upadłości, nie przechodzi do masy upadłości drugiego małżonka. 

Na skutek ogłoszenia upadłości przez jednego małżonka, między małżonkami ustalana jest rozdzielność majątkowa. Od tego momentu nabyte przez każdego z małżonków mienie wchodzi w skład majątku osobistego. Mówi o tym Art. 124. ustawy o prawie upadłościowym z dnia 28 lutego 2003 r.

Uwaga: Po zakończeniu postępowania upadłościowego, małżonkowie ponownie objęci są wspólnością majątkową. 

Co, jeżeli każdy z małżonków ogłosi upadłość?

Załóżmy, że każdy z małżonków ogłosił upadłość konsumencką, a między nimi panuje wspólność majątkowa. Co dzieje się w takiej sytuacji z ich majątkiem wspólnym? Okazuje się, że ów majątek przechodzi w skład masy upadłości tego małżonka, który jako pierwszy ogłosił upadłość konsumencką. Niestety, w takiej sytuacji nie ma możliwości podziału majątku, tak aby każdy z małżonków miał równą masę upadłości. 

Upadłość konsumencka przy rozdzielności majątkowej

W przypadku małżeństw, między którymi występuje rozdzielność majątkowa, sprawa wygląda nieco inaczej. W skład masy upadłości wejdzie jedynie mienie upadłego małżonka. Mogłoby się wydawać, że w takiej sytuacji warto ustanowić rozdzielność majątkową na chwilę przed ogłoszeniem upadłości przez jednego z małżonków, jednak będzie to bezskuteczne. 

Zgodnie z Art. 125. ustawy o prawie upadłościowym, rozdzielność majątkowa jest skuteczna jedynie, gdy  pozew o ustanowienie rozdzielności został złożony co najmniej na dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Kto zarządza majątkiem małżonków?

Kto sprawuje pieczę nad majątkiem wspólnym małżonków, między którymi ustalona była wspólność majątkowa? Majątek ten przechodzi w skład masy upadłości, a zarządza nim Syndyk. Jest to podmiot wyznaczony przez sąd, którego zadaniem jest zajęcie i zarządzanie majątku wchodzącego w skład masy upadłości, jak i dokonanie spłaty wierzytelności przy użyciu tego majątku. 

Syndyk rozlicza się ze zobowiązań upadłego, upłynniając masę upadłości. Ustala się przybliżoną wartość rynkową elementów mienia, aby później wystawić je na licytację. Syndyk określa cenę wywoławczą, od której rozpoczyna się licytacja. 

Jeżeli chcecie dowiedzieć się więcej o konsekwencjach upadłości konsumenckiej i działaniach syndyka, to zapraszamy do lektury wpisu: Upadłość konsumencka – jakie są jej konsekwencje?

Czy można odwołać się od likwidacji majątku wspólnego?

Wspólność majątkowa przy upadłości konsumenckiej wiąże się z ryzykiem tego, że jeden z małżonków będzie w takiej sytuacji pokrzywdzony. O ile niemożliwe jest wyłączenie majątku wspólnego z masy upadłości, tak stratny małżonek może dochodzić należności z tytułu udziału w majątku wspólnym. W tym celu należy zgłosić wierzytelność sędziemu-komisarzowi. 

Źródła:

https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20030600535/U/D20030535Lj.pdf

https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19981370887

Cezary Mański

Pasjonat popkultury, finansów i nowych technologii. Uwielbia słowo pisane, ceni sobie spokojne i rozsądne podejście do życia. Największą satysfakcję przynosi mu rozwijanie własnych kompetencji. Zobacz pozostałe artykuły autora