Kim jest wierzyciel, jakie ma prawa i obowiązki? 

Tam, gdzie pojawia się zobowiązanie wobec innego podmiotu, pojawia się również określenie wierzyciel. Termin ten używany jest najczęściej wtedy, gdy pojawiły się problemy w spłacie należności lub zaspokajaniu innych roszczeń. Jednak kim jest taka osoba? Jeżeli chcecie się tego dowiedzieć, to zapraszamy do lektury, ponieważ postanowiliśmy bliżej przyjrzeć się tej kwestii. Zobaczymy również, jakie są prawa i obowiązki wierzycieli. 

Wierzyciel – kim jest, jaką rolę pełni?

Mimo braku ustawowej definicji, pojęcie wierzyciela jest rozumiane jednoznacznie w wielu kontekstach. Określa się tak podmiot, który ma prawo żądać od innej osoby spełnienia roszczenia na podstawie umowy zawartej między obiema stronami. Wierzycielem może być nie tylko osoba fizyczna, ale również prawna, taka jak przedsiębiorstwo bądź spółka cywilna. 

Warto przy tym doprecyzować, że poprzez spełnienie roszczenia nie zawsze rozumie się przekazanie określonej sumy pieniędzy (chociaż tak jest w większości przypadków). Na mocy zawartej umowy wierzyciel może wymagać świadczenia usługi, przekazania praw własnościowych do składnika majątku, a w niektórych przypadkach również do zaprzestania poszczególnych działań przez drugą stronę. 

Jakie są rodzaje wierzycieli?

Wyróżniamy kilka rodzajów wierzycieli, w zależności od tego, co jest przedmiotem zawartej umowy i jakie zapisy się w niej znajdują. To, co łączy wszystkie rodzaje wierzycieli to fakt, iż występuje wobec nich zobowiązanie.

Jakie rodzaje wierzycieli wyróżniamy?

• wierzyciel osobisty – może zaspokoić swoją wierzytelność z majątku osobistego dłużnika, w tym części pensji, oszczędności, poszczególnych świadczeń i emerytury. Jest to najczęściej spotykany rodzaj wierzyciela i może być nim m.in. firma pożyczkowa, instytucja bankowa, czy też osoba prywatna. 
• wierzyciel rzeczowy – taki podmiot może dochodzić praw do określonej rzeczy, która stanowiła zabezpieczenie wierzytelności. Przykładowo, zaciągając pożyczkę pod zastaw drogiego zegarka, pożyczkobiorca zgadza się na to, że w przypadku problemów ze spłatą wierzyciel będzie mógł go zająć i spieniężyć. 
• wierzyciel hipoteczny – mianem tym określa się wierzyciela, wobec którego istnieje zobowiązanie zabezpieczone hipoteką. Najczęściej jest to instytucja bankowa, ale może to być również inny podmiot, pod warunkiem że hipoteka została wpisana do księgi wieczystej. 
• wierzyciel alimentacyjny – osoba, wobec której zasądzono alimenty. Takiego rodzaju wierzytelności nie da się przenieść na inne osoby. 

Czym jest wierzytelność?

Wierzytelność to uprawnienie do żądania spełnienia świadczenia z określonego stosunku zobowiązaniowego, jaki powstał na skutek zawartej umowy. Wierzytelności mogą składać się z jednego lub wielu roszczeń, a ich zakres nie ogranicza się jedynie do należności w formie pieniężnej. W skrócie, wierzytelność jest przeciwieństwem długu, tak samo jak wierzyciel jest przeciwieństwem dłużnika. 

Wierzytelności dzielą się na:

• niewymagalne – czyli takie, które powstały i już obowiązują, ale ich termin spłaty nie został jeszcze przekroczony.
• wymagalne – takie, których termin spłaty został przekroczony, wobec czego wierzyciel może podjąć odpowiednie kroki, takie jak windykacja. 

Czy rodzaj wierzytelności ma znaczenie?

Załóżmy, że dana osoba posiada zadłużenie wobec wielu podmiotów, z których każde jest egzekwowane w tym samym czasie. Czy ich rodzaj ma znaczenie w takiej sytuacji? Okazuje się, że tak. 

Absolutne pierwszeństwo przy egzekwowaniu należnych roszczeń mają wierzyciele alimentacyjni i nie ma od tej reguły żadnego wyjątku. Następny w kolejności jest wierzyciel hipoteczny, który może zająć nieruchomość stanowiącą zabezpieczenie kredytu przed wierzycielem osobistym. Gdy zabezpieczeniem był określony przedmiot, pierwszeństwa również nie ma wierzyciel osobisty, lecz rzeczowy. 

Jakie są prawa wierzyciela przeprowadzającego windykację?

Dochodząc należnych roszczeń, wierzyciel może podjąć szereg działań, skłaniających dłużnika do jak najszybszej reakcji. Początkowo działania te przyjmują postać windykacji polubownej, gdzie całość sprowadza się do wysyłania wezwań do zapłaty, kontaktowania się z dłużnikiem, czy też prób negocjacji. Wierzyciel nie musi przeprowadzać windykacji samodzielnie i ma prawo do skorzystania z usług firmy windykacyjnej, która podejmie się tych działań za niego.

Windykacja polubowna nie zawsze się sprawdza, toteż często podejmowanym krokiem jest przeniesienie sprawy na drogę sądową. Po uzyskaniu tytułu wykonawczego, wobec dłużnika może być prowadzona egzekucja komornicza. Przypominamy, że to osoba zadłużona ponosi koszty związane z działaniami komornika, chyba że wierzyciel umorzył postępowanie lub nie współpracuje z komornikiem. 

Więcej informacji o kosztach komorniczych znajdziecie w naszym osobnym tekście:

Czego nie może zrobić windykator?

Zakres działań windykatorów jest znacznie mniejszy od możliwości komorników i to właśnie z tego powodu przenoszenie sprawy na drogę sądową jest tak częste. Niestety, obecnie sporo fałszywych firm windykacyjnych żeruje na nieświadomości dłużników i przekracza swoje uprawnienia. 

Wierzyciel lub współpracujący z nim windykator nie może:

• przyjść do pracy dłużnika w celu windykacji jego długów,
• wejść do mieszkania osoby zadłużonej bez jej zgody,
• nękać dłużnika, m.in. przez wielokrotne telefony i dzwonienie w nocy,
• stosować gróźb, zastraszania, przemocy, ani jakiejkolwiek innej formy przymusu,
• zająć majątku dłużnika lub sugerować jego zajęcie, sprzedaż, licytację,
• doliczać opłat do istniejącego długu (nie dotyczy odsetek za opóźnienie), 

Nawet jeśli nie doszło jeszcze do egzekucji komorniczej, to każdy kolejny dzień zwłoki w uregulowaniu zobowiązania działa na niekorzyść zadłużonego. Zgodnie z obecnie obowiązującym prawem, wierzyciele mogą naliczać odsetki za opóźnienie, nawet jeżeli w wyniku zaległości nie ponieśli faktycznych szkód. 

Jakie są obowiązki wierzyciela?

Wierzyciel ma obowiązek:

• dostarczać pełną dokumentacją związaną ze zobowiązaniem na wniosek dłużnika,
• respektowania ustalonego wcześniej harmonogramu spłat (nie może np. poganiać dłużnika lub żądać nadpłaty, jeśli całość jest regulowana zgodnie z terminem),
• wskazanie mienia dłużnika, z którego ma być prowadzona egzekucja komornicza (jeśli zostało wszczęte postępowanie). Brak tej czynności może spowodować umorzenie postępowania egzekucyjnego,
• informować komornika o przyjętej zapłacie i ograniczyć dochodzone roszczenie, 
• żądać umorzenia postępowania w razie całkowitej zapłaty.

Co, jeśli wierzyciel jest jednocześnie dłużnikiem?

Może zdarzyć się, że wierzyciel jest jednocześnie dłużnikiem. Taka sytuacja nie zmienia nic pod względem tego, jakie ma on obowiązki i jakie przysługują mu prawa. Istnieje jednak ciekawy przypadek, w którym obie strony mają wobec siebie zobowiązania, co oznacza że obie są zarówno wierzycielami, jak i dłużnikami. Wówczas dobrym rozwiązaniem może być skorzystanie z instytucji wzajemnego potrącenia wierzytelności lub kompensaty długu. 

Wzajemne potrącenie wierzytelności polega na tym, że kwota większej wierzytelności zostaje potrącona o kwotę tej mniejszej wierzytelności. Dla przykładu załóżmy, że osoba X jest winna 10 tysięcy złotych osobie Y. Osoba Y jest z kolei winna 7 tysięcy osobie X. Na skutek wzajemnego potrącenia jedyną wierzytelnością pozostaną 3 tysiące, które musi oddać osoba X. Potrącenia dokonuje się przez złożenie oświadczenia drugiej stronie i ma do tego prawo każdy z wierzycieli.

Cezary Mański

Pasjonat popkultury, finansów i nowych technologii. Uwielbia słowo pisane, ceni sobie spokojne i rozsądne podejście do życia. Największą satysfakcję przynosi mu rozwijanie własnych kompetencji. Zobacz pozostałe artykuły autora