Jakie kategorie wierzytelności wyróżniamy podczas postępowania upadłościowego? Czym są i jaką rolę pełnią podczas upadłości konsumenckiej?

Choć pojęcie to jest znane od dawna, w ostatnich latach coraz częściej słyszymy o upadłości konsumenckiej. To sposób na wyjście z długów, kiedy dłużnik jest przez dłuższy czas niewypłacalny. Wierzyciele odzyskują całość lub część swoich należności, upadły jest natomiast chroniony przed roszczeniami oraz próbami egzekucji długów. Wcześniej toczy się jednak postępowanie, nadzorowane przez Sąd. Ważnym momentem jest podział długów na kategorie wierzytelności. Czym właściwie są kategorie wierzytelności i dlaczego to ważne, by właściwie przypisać do nich poszczególne długi?

Kategorie wierzytelności a upadłość konsumencka

Proces prowadzący do ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest dość skomplikowany. Nic zatem dziwnego, że wiele osób korzysta z pomocy prawnej, aby właściwie go przeprowadzić. Ujmując w największym skrócie: upadłość konsumencka polega na zebraniu składników majątku dłużnika, które stanowią masę upadłościową. Jego długi są natomiast przypisywane do kategorii wierzytelności. Następnie oba zbiory są ze sobą zestawiane – dotychczas zgromadzony dobytek służy do  spłaty zobowiązań lub ich części.

Przypisanie wierzytelności do odpowiednich kategorii jest istotne. Sąd ocenia, które długi muszą być spłacone w pierwszej kolejności. Niektóre rodzaje długów mogą też ulec umorzeniu, w przypadku innych nigdy nie ma takiej możliwości. Zacznijmy jednak od dokładniejszego wyjaśnienia, czym jest upadłość konsumencka i jakie są jej konsekwencje.

Upadłość konsumencka – co to jest?

Pojęcie upadłości konsumenckiej znane jest od lat. W ostatnim czasie słyszymy je jednak wyjątkowo często. Nie świadczy to zbyt dobrze o sytuacji w gospodarce, czy stanie finansów wielu Polaków. Ogłoszenie upadłości jest zwykle rozwiązaniem ostatecznym, które możemy też uznać za dość drastyczne. Konsekwencją upadłości konsumenckiej. jest zarówno spłata części zadłużenia, ale także utrata dotychczasowego majątku dłużnika.

Warunkami niezbędnymi do ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest między innymi udowodnienie niewypłacalności. Musi trwać odpowiedni czas. Liczy się także rodzaj posiadanych długów, a także inne przesłanki. Oczywiście, należy złożyć do Sądu Rejonowego odpowiedni wniosek o upadłość konsumencką.

Kategorie wierzytelności

W postępowaniu upadłościowym wnioskodawca, czyli dłużnik, musi wyjawić wszelkie swoje długi i aktualne zobowiązania. Ich suma, a także zestawienie jej z możliwościami zarobkowymi i posiadanym majątkiem jest brana pod uwagę przy wydawaniu decyzji w sprawie upadłości. W trakcie całego procesu poszczególne długi są też podzielone na odpowiednie grupy. Tak powstają kategorie wierzytelności.

Kategorie wierzytelności w postępowaniu o upadłość konsumencką są więc niczym innym, jak podziałem posiadanych długów. Ważne jest, aby dłużnik poinformował Sąd o wszelkich swoich zobowiązaniach. Poszczególne kategorie wierzytelności są następnie spłacane, umarzane lub spłacane w części. Stosuje się przy tym kilka zasad.

Jak następuje spłata dla różnych kategorii wierzytelności?

Mamy kilka zasad, którymi Sąd i działający w jego imieniu syndyk kierują się przy spłacie zobowiązań upadłego. Przede wszystkim, niektóre długi mogą zostać umorzone, a inne nie. W tej drugiej sytuacji dłużnik musi je spłacić, co dzieje się zgodnie z planem spłaty zadłużenia. Taki harmonogram ustala Sąd, a dzieje się to w oparciu o możliwości finansowe dłużnika. Umorzeniu nie podlegają między innymi długi alimentacyjne, odszkodowania, mandaty, a czasem również długi z hazardu. Sąd może ocenić, czy dług nie powstał na skutek rażącej niedbałości danej osoby, a nawet celowego działania. Jeżeli większość długów nie podlega umorzeniu, Sąd w ogóle nie wyrazi zgody na ogłoszenie upadłości.

Jeśli chodzi natomiast o kategorie wierzytelności, które muszą zostać spłacone, stosujemy dwie zasady:

• zasada proporcjonalności – roszczenie o większej wartości jest zaspokajane przed mniejszym
• zasada pierwszeństwa – uprzywilejowane są niektóre kategorie wierzytelności, na przykład długi wynikające z zasądzonych alimentów. Mają priorytet w spłacie. Sąd ustala, które zobowiązania będą spłacone przed innymi.

Warto wiedzieć, że powyższe zasady funkcjonują jednocześnie. Wszystko ma na celu to, aby dłużnik wiedział, które zobowiązania płacić w pierwszej kolejności. Kategorie wierzytelności mają więc ogromne znaczenie w spłacie zadłużenia i całym postępowaniu upadłościowym.

Wierzyciele również mają wpływ na to, kiedy ich roszczenia zostaną spłacone

Zadaniem Sądu w postępowaniu upadłościowym jest umożliwienie spłaty wierzytelności w możliwie sprawiedliwy i sprawny sposób. Sąd bierze więc pod uwagę wiele przesłanek, które następnie posłużą do wydania werdyktu i ustalenia planu spłaty. Także sami wierzyciele mogą w dużym stopniu wpłynąć na to, że odzyskają należność wcześniej.  Mogą bowiem poinformować Sąd o dodatkowych okolicznościach, z powodu których długi powinny być spłacone przed innymi. Może tu nie mieć znaczenia wysokość zobowiązania.

Wszyscy wierzyciele są bowiem informowani o tym, że ich dłużnik planuje ogłosić upadłość konsumencką. Może być to dla nich okazją do odzyskania swoich pieniędzy, na przykład dzięki spieniężeniu masy upadłościowej dłużnika. Do masy upadłości może zostać włączone mieszkanie dłużnika, czy inne składniki jego dorobku. Kategorie wierzytelności są tym istotniejsze, im więcej długów posiada dana osoba.

Jakie są kategorie wierzytelności?

W postępowaniu upadłościowym wierzytelności spłacane są zgodnie z przydzieloną kategorią. Mamy więc:

• wierzytelności zabezpieczone
• wierzytelności uprzywilejowane
• zwykłe wierzytelności
• wierzytelności subordynowane

Przypisanie długu do konkretnej kategorii wierzytelności wskazuje na to, jak szybko zobowiązanie musi być spłacone.Na tej powstawie powsta pięć kategorii wierzytelności. Do kategorii pierwszej trafiają m.in. alimenty, do drugiej – należności ze stosunku do pracy, czy należności rolników. Kategoria trzecia to daniny publiczne – podatki, czy składki na ubezpieczenie społeczne. Czwarta kategoria to inne należności, chyba że możemy przypisać je do kategorii piątek. Tam znajdują się należności z tytułu darowizny, czy odsetki.

Jak wybrać kategorię wierzytelności?

Wiemy już czym są kategorie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Jak w takim razie przypisać konkretne zobowiązania do jednej z kategorii? Wierzyciel wskazuje na konkretne zobowiązania, przypisując je do jednej z kategorii. Priorytet spłaty zobowiązania jest podawany podczas zgłaszania długów do masy upadłości.

Podczas ustalania planu spłaty najważniejsze są wierzytelności uprzywilejowane. Wierzyciele mają wtedy pierwszeństwo do odzyskania należności. Wierzytelności uprzywilejowane to:

• zobowiązania związane z alimentami
• mandaty
• zaległe składki na ubezpieczenie
• wynagrodzenie za pracę

Długi te trafiają więc do pierwszej kategorii wierzytelności, nie zawsze są jednak priorytetowe. Jak się jednak okazuje, nawet przed nimi następuje spłata innych rodzajów długów. To na przykład środki niezbędne do dalszego funkcjonowania przedsiębiorstwa, jak opłaty i wynagrodzenia.

Wierzytelności zabezpieczone rzeczowo (np. hipoteką, zastawem) dłużnik spłaca w pierwszej kolejności

Niektóre elementy masy upadłościowej są zabezpieczeniem dla wierzytelności. W tej sytuacji taka wierzytelność – na przykład zabezpieczona hipoteką – spłacana jest najpierw. Środki ze sprzedaży ruchomości lub nieruchomości stanowiących zastaw są wykorzystywane do spłaty danego zobowiązania. Suma ta może być jednak pomniejszona o pewną część, co wynika z konieczności regulowania kosztów postępowania upadłościowego.

Pozostała część majątku – dorobku dłużnika – zwykle rozpatrywana przez syndyka między wierzycieli. Proces ten odbywa się oczywiście w oparciu o sporządzony na podstawie kategorii wierzytelności plan spłaty zobowiązań.

Które zobowiązania spłacane na końcu?

Poza wskazaniem długów z priorytetem spłaty, niektóre zobowiązania trafiają do kategorii wierzytelności  Na samym końcu spłacane są między innymi następujące zobowiązania:

• nagrody od zarządu
• należności z umów o udział w zyskach
• pożyczki od właściciela spółki kapitałowej

Należności mające niewielkie znaczenie w procesie upadłości konsumenckiej to tak zwane wierzytelności subordynowane.

Kto wybiera kategorię wierzytelności?

Wierzyciele informują o tym, jaki priorytet powinna mieć spłata ich należności. Ostatecznie to syndyk ustala jednak, do jakiej kategorii zalicza się dana wierzytelność. W niektórych sytuacjach swój udział w przypisaniu długów do kategorii ma również Sąd.Kieruje się przy tym możliwie sprawiedliwym ustaleniem kolejności spłaty.

W interesie wierzycieli jest więc zgłoszenie swoich roszczeń właśnie do syndyka. Przypisanie do odpowiedniej kategorii wierzytelności pozwala szybciej odzyskać należność.

Dla kogo istotne są kategorie wierzytelności?

Przypisanie należności do konkretnej kategorii wierzytelności to ważna informacja dla syndyka masy upadłościowej. To właśnie na tej podstawie następuje następnie spłata poszczególnych długów. Można z całą stwierdzić, że przypisanie długów do odpowiednich kategorii pomaga w możliwie sprawiedliwej spłacie zobowiązań.

Także sami wierzyciele mają jednak spory interes w tym, aby ich wierzytelność potraktowano jak najbardziej priorytetowo. Od tego zależy bowiem możliwość odzyskania swoich pieniędzy w możliwie krótkim czasie.

Kategorie wierzytelności w upadłości konsumenckiej zostały stworzone dla lepszego podziału zobowiązań. Ich lista jest więc podzielona zgodnie z priorytetem spłaty długów. Każde zobowiązanie posiada przypisaną kategorię.

Jak zgłosić wierzytelności?

Chcąc rozpocząć postępowanie o upadłość konsumencką, dłużnik musi powiadomić o tym swoich wierzycieli. Ci natomiast występują do syndyka lub Sądu z wnioskami o zgłoszenie wierzytelności. Warto dołączyć do wniosku także kategorię wierzytelności.

Sporządzenie takiego dokumentu to nic skomplikowanego. Odpowiedni formularz znajdziesz na stronie internetowej Sądu: Wzór wniosku o zgłoszenie wierzytelności. Wypełniając wniosek wpisujemy tam wszelkie informacje na temat długu, wybieramy też jedną ze znajdujących się na liście kategorii.  Należy podać wszelkie niezbędne dane dotyczące wierzytelności i potwierdzić to odpowiednimi dokumentami (np. umową, wyrokiem sądu, itp.). Całość należy podpisać i złożyć w Sądzie.

Co z zobowiązaniami nieuregulowanymi w postępowaniu upadłościowym?

Niektóre wierzytelności nie są regulowane w ramach postępowania upadłościowego. Co się z nimi następnie dzieje? Wierzyciele mają prawo dochodzić swoich roszczeń, na przykład na drodze egzekucji

Podsumowanie artykułu

Podsumowując, upadłość konsumencka jest procesem, w którym wierzyciele mają szansę na odzyskanie swoich należności. Spłata następuje zgodnie z planem spłaty i na podstawie przydzielonych kategorii wierzytelności. Dzięki nim syndyk wie, które roszczenia należy wypełnić w pierwszej kolejności, a które są mniej istotne i mogą poczekać dłużej. Polskie przepisy regulują, które zobowiązania muszą być płacone priorytetowo. To między innymi środki niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej, alimenty, czy wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę.

Najczęściej zadawane pytania

Źródło:

1. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/prawo-upadlosciowe-17021464/art-345
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Kategorie_wierzytelno%C5%9Bci
3. https://wskp.pl/blog/jak-zglosic-wierzytelnosc-w-postepowaniu-upadlosciowym/
4. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/prawo-upadlosciowe-17021464/art-342
5. https://kpr-restrukturyzacja.pl/kategorie-wierzytelnosci/

Jakub Bielecki

Zafascynowany ekonomią, gospodarką i polityką. Interesuje się najnowszymi trendami, a także zmianami w prawie wpływającymi na sektor finansów. Stale poszerza wiedzę, która pozwala mu na profesjonalne doradztwo. Na co dzień korzysta z najlepszych rozwiązań i możliwości dostępnych w zakresie finansów osobistych i inwestycji. Poza ekonomią interesuje się nowymi technologiami, muzyką i podróżami. Zobacz pozostałe artykuły autora