Fundacja rodzinna

W ostatnim czasie w mediach pojawiło się sporo informacji na temat stosunkowo nowego rozwiązania, jakim jest fundacja rodzinna. Dziś postaramy się wyjaśnić, czym jest i dla kogo będzie korzystne jej założenie. Podpowiemy też, jaki jest koszt założenia fundacji rodzinnej.

Wstęp do poradnika

Przepisy dotyczące fundacji rodzinnej pojawiły się w 2022 roku. Mówimy więc o rozwiązaniu przewidzianym przez polskie prawodawstwo od niedawna. Nie wszyscy Polacy zdają sobie dziś sprawę z tego, jakie korzyści może przynieść założenie i prowadzenie fundacji rodzinnej.

Fundacja rodzinna może być w szczególności korzystna, jeśli myślisz o przekazaniu swojego majątku lub przedsiębiorstwa dzieciom lub innym osobom z rodziny. Zdecydowanie warto pomyśleć o tym odpowiednio wcześniej. Dzięki temu do kolejnych pokoleń trafi większa część Twojego majątku, choćby ze względu na lepszą optymalizację podatków. Warto dodać, że fundacja rodzinna nie jest rozwiązaniem wymyślonym przez polskie Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii. Podobne rozwiązania prawne są już bowiem znane z innych krajów.

Jaki jest cel założenia fundacji rodzinnej?

Jak już wspomnieliśmy, fundacja rodzinna może być korzystna w szczególności dla osób prowadzących rodzinne firmy. Najważniejszy cel prowadzenia fundacji rodzinnej to przetrwanie rodzinnego interesu przez kolejne lata. Fundacja pozwoli kontrolować majątek także przez spadkobierców założyciela firmy. Fundacja rodzinna nie ma wspólników lub właścicieli. Transfer majątku do niej pomaga chronić go przed rozproszeniem. Podział kapitału mógłby w efekcie prowadzić do utraty kontroli nad firmą, czy straty majątku.

Można powiedzieć, że fundacja rodzinna zmienia nieco fundamentalne założenia dotyczące przedsiębiorstwa. Dzięki niej z majątku firmowego może czerpać nie jedynie właściciel, ale też jego dzieci i przyszłe pokolenia. Prowadzenie fundacji pozwoli też na określenie, kto jest osobą zarządzającą majątkiem, a kto beneficjentem zysków z przedsiębiorstwa. Wcale nie musi to być ta sama osoba.

Założenie fundacji rodzinnej

Trzeba się dobrze przygotować do założenia fundacji rodzinnej. To tylko w teorii dość proste. Przede wszystkim nie może się obejść bez dojścia do porozumienia z członkami rodziny. Warto określić zasady funkcjonowania fundacji. Określ też cele – powinny być wspólne dla członków rodziny i przez nich w pełni akceptowane. W pracach nad założeniem fundacji rodzinnej powinni uczestniczyć właściciele, ale też ich spadkobiercy. Zaprośmy do tych rozmów również innych członków rodziny, którzy są (lub będą) związani z rodzinną firmą.

Niekiedy dojście do takiego porozumienia może być czasochłonne, a nawet niemożliwe. Z tego względu już na początkowym etapie rozmów warto rozważyć współpracę z doradcą biznesowym, czy prawnikiem. Moderowana przez nich rozmowa przybliży nas do osiągnięcia celu – pełnej zgody co do tego, jak powinna funkcjonować firma i fundacja rodzinna.

Fundacja rodzinna a spółka – jakie są różnice?

Przejdźmy do wyjaśnienia różnic między fundacją rodzinną spółką (np. spółką handlową lub osobową). W przypadku fundacji spadkobiercy właściciela firmy nie stają się wspólnikami, co ma miejsce w przypadku zawiązania spółki. Sukcesorzy nie mają też prawa zbycia lub przekazania swoich praw. To dość istotne – ma na celu uniknięcie rozdrobnienia się rodzinnego majątku, na przykład poprzez spieniężenie udziałów w firmie przez członków rodziny.

Celem fundacji rodzinnej jest gromadzenie majątku przez wiele pokoleń. Tak długa sukcesja majątku pozwoli zapewnić przyszłym pokoleniom dobrobyt, czy źródło dochodu. Założenia fundacji rodzinnej mogą zostać zmienione w przyszłości. Fundator, czyli założyciel fundacji, musi jednak przewidzieć taką opcję i uwzględnić ją w statucie fundacji rodzinnej. Możliwe jest dopuszczenie rewizji statutu jedynie w określonych momentach. Wtedy fundacja może m.in. sprzedać niektóre aktywa. Wtedy konieczna będzie jednak również zgoda rady fundacji. Wszystkie te zabiegi mają na celu uniknięcie rozdrobnienia majątku rodzinnego, czy przejęcia firmy przez osoby trzecie. Z tego względu przez cały okres funkcjonowania fundacji rodzinnej członkom rodziny powinien przyświecać wspólny cel.

Nie zawsze założenie fundacji rodzinnej będzie dobrym rozwiązaniem. Niektórym taki model gromadzenia rodzinnego majątku może bowiem po prostu nie pasować.

Jakie jeszcze cele realizuje fundacja rodzinna?

Ochrona przed utratą kapitału i gromadzenie go to nie jedyne cele prowadzenia fundacji rodzinnej. Może pełnić też ona rolę edukacyjną, czy społeczną. Fundacja tego typu pozwoli też usprawnić współpracę między pokoleniami, przekazywanie kompetencji i dzielenie się doświadczeniem.

Mowa także o rozdzieleniu własności nad majątkiem od zarządzania nim. To w szczególności korzystne w przypadku osób, które nie mają (i być może nigdy nie będą miały) odpowiednich umiejętności do kontrolowania kapitału, czy prowadzenia firmy. Integralność firmy zapewniają wspólne działania członków rodziny.

Nestor, czyli fundator może ustalić, jaką drogą powinna podążać fundacja rodzinna. Nie jest jednak zbyt dobrym rozwiązaniem nie dopuszczenie sukcesorów do zarządzania fundacją. Warto uwzględnić bowiem zmieniające się warunki na rynku, czy zmienne potrzeby członków rodziny. Statut fundacji rodzinnej powinien więc być pewnym kompromisem pomiędzy wizją gromadzenia kapitału, jaką ma założyciel fundacji, a potrzebami sukcesorów.

Jaka jest rola rodziny w prowadzeniu firmy lub fundacji?

Jednym z podstawowych zadań jeszcze przed utworzeniem fundacji rodzinnej, jest określenie roli członków rodziny. Czy chcą i mogą być zaangażowani w prowadzenie rodzinnej firmy? A może lepszym rozwiązaniem jest przekazanie zarządzania majątkiem innym osobom? Nie zawsze bezpośredni wpływ członków rodziny na działanie firmy jest korzystny i nie musi być to w żadnym stopniu zarzut wobec nich.

Zadbaj o odpowiednią komunikację

Już na etapie planowania założenia fundacji rodzinnej trzeba dobrze przemyśleć aspekt “marketingu wewnątrz rodziny”. Wszyscy beneficjenci powinni wiedzieć, jaki jest cel działania fundacji rodzinnej. Umożliwi to dobra komunikacja – zarówno dzisiaj, jak i w przyszłości. Utworzenie fundacji rodzinnej ma swoje skutki nie tylko w kolejnym pokoleniu, ale też piątym, dziesiątym, czy jeszcze późniejszym. Ilu sukcesorów będzie miałą fundacja rodzinna za 100, a może 200 lat? Po 10 kolejnych pokoleniach mogą to być setki, a nawet tysiące osób. Ciężko wyobrazić sobie, aby każda z tych osób miała bezpośredni wpływ na funkcjonowanie firmy rodzinnej i fundacji. Wszyscy mogą być jednak beneficjentami majątku fundatora, pomnożonego w trakcie działania fundacji.

Spadkobiercy powinni być jasno poinformowani, że celem fundacji rodzinnej nie jest krótkoterminowy zysk. Warto zadbać o cykliczne spotkania, choćby w formie wideokonferencji lub innych nowoczesnych sposobów. Być może w przyszłości popularne staną się spotkania w wirtualnej rzeczywistości. Dzięki nim sukcesorzy i beneficjenci fundacji będą stale informowani o wszystkich ważnych zmianach, czy aktualnej sytuacji fundacji i ich kapitału.

Proste wyjaśnienie co to jest fundacja rodzinna

Opisaliśmy już dość dobrze, jaki jest cel i sposób funkcjonowania fundacji rodzinnej. Możemy jednak uprościć definicję i w krótki i nieskomplikowany sposób wyjaśnić, co to jest. Fundacja rodzinna to rodzaj skarbca z majątkiem rodziny. To sposób na rozdzielenie biznesu i rodziny, z korzyścią dla wszystkich stron. Dzięki fundacji rodzinnej majątek fundatora (np. jego przedsiębiorstwo, ale też różne aktywa, nieruchomości, pieniądze, akcje giełdowe, złoto, itp.) pozostaje w jednych rękach. Większy kapitał jest więc chroniony przez rozdrobnieniem i utratą.

Na czym polega fundacja rodzinna?

Kluczowe jest zapewnienie przekazania majątku kolejnym pokoleniom, ale bez ich osobistego zaangażowania w działalność firmy. Do fundacji mogą natomiast trafiać zyski z niej. Fundator może ustalić cele fundacji. Warto uzgodnić je z członkami rodziny. Następnie, nawet po jego śmierci, mamy pewność, że majątek rodzinny jest dobrze chroniony.

Jak założyć fundację rodzinną?

W tym celu konieczna będzie wizyta u notariusza. Fundacja rodzinna wymaga złożenia oświadczenia o jej utworzeniu, co ma postać aktu notarialnego. W tej samej formie tworzymy statut fundacji rodzinnej, gdzie są informacje o jej założeniach, regułach funkcjonowania i beneficjentach.

Do fundacji rodzinnej przekazujemy majątek, jego wartość to co najmniej 100.000 złotych. Informację o założeniu fundacji przekazujemy do rejestru fundacji rodzinnych. Prowadzi go Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.

Kto może założyć fundację rodzinną?

Nie ma większych ograniczeń co do tego, kto może zostać fundatorem. Wymagana jest zdolność do dysponowania swoim majątkiem, a także pełna zdolność do czynności prawnych. Zakładając fundację rodzinną należy przekazać też do niej co najmniej 100.000 złotych. Możliwe jest również utworzenie fundacji przez kilka osób, które wspólnie u notariusza stworzą akt założycielski.

Jest też inny sposób na założenie fundacji rodzinnej. Można ją utworzyć w testamencie, czyli stanie się ona faktem już po śmierci fundatora. Wtedy nie ma jednak możliwości wspólnego utworzenia fundacji przez kilka osób.

Możliwe jest również założenie fundacji rodzinnej przez organizację pozarządową, która prowadzi działalność pożytku publicznego.

Kto jest beneficjentem fundacji rodzinnej?

Najczęściej beneficjentami fundacji rodzinnej są spadkobiercy i członkowie rodziny założyciela lub założycieli. Fundator może jednak wskazać jako sukcesorów również inne osoby, niespokrewnione z nim. Możliwe jest też zarządzenie, aby zyski z fundacji rodzinnej czerpały organizacje pożytku publicznego. Wszystko zależy więc od woli fundatora, choć warto to ustalić z członkami rodziny.

Jak można skorzystać ze środków z fundacji rodzinnej?

Cele, na jakie można wydać środki z fundacji są ustalane w statucie. Zwykle są to koszty utrzymania, koszty leczenia lub koszty wykształcenia beneficjentów fundacji. Przyszłe wydatki fundacji należy zapisać w statucie. Nierzadko zaplanowane jest m.in. wsparcie organizacji pożytku publicznego.

Dużą rolę w tym, na co można przeznaczyć środki z fundacji, ma jej zarząd. Niekiedy jest kontrolowany przez radę nadzorczą fundacji. Dzięki temu rodzina ma większy wpływ na działalność fundacji.

Korzyści podatkowe wynikające z prowadzenia fundacji rodzinnej

Sporym plusem utworzenia fundacji rodzinnej są korzyści podatkowe. To niezły sposób na ograniczenie ich wysokości. Fundacja rodzinna zapłaci podatek CIT w wysokości 15%, ale dopiero w momencie przekazania środków beneficjentom. Środki gromadzone w fundacji i pozostawione tam jako jej majątek nie są więc opodatkowane.

Po otrzymaniu środków z fundacji zapłacimy podatek PIT w wysokości 15%. Mniejszy, bo 10-procentowy PIT zapłacą natomiast członkowie I i II grupy podatkowej.

Podsumowanie artykułu – fundacja rodzinna

Założenie fundacji rodzinnej to doskonały sposób na ochronę majątku rodziny. Fundator lub fundatorzy ustalają, kto będzie beneficjentem – najczęściej to członkowie rodziny. Środki z fundacji mogą posłużyć do utrzymania, leczenia, czy kształcenia beneficjentów. Fundacja ma swój statut, który ustala cele i sposób działania fundacji. Fundator może dopuścić zmiany jego zapisów, co będzie jednak wymagało zgody zarządu fundacji, czy rady nadzorczej. W jej skład najczęściej wchodzą beneficjenci. Sukcesorzy majątku rodzinnego nie muszą jednak uczestniczyć w zarządzaniu środkami (czy np. angażować się w działalność rodzinnej firmy), mimo tego liczyć na otrzymywanie zysków. Plusem fundacji rodzinnej bez wątpienia są także pewne korzyści podatkowe.

Najczęściej zadawane pytania

Źródło:

1. https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/004436
2. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230000326
3. https://kpmg.com/pl/pl/home/services/doradztwo-podatkowe/obszary-podatkowe/fundacja-rodzinna-nowy-instrument-dla-ulatwienia-sukcesji-firm-rodzinnych.html

Jakub Bielecki

Zafascynowany ekonomią, gospodarką i polityką. Interesuje się najnowszymi trendami, a także zmianami w prawie wpływającymi na sektor finansów. Stale poszerza wiedzę, która pozwala mu na profesjonalne doradztwo. Na co dzień korzysta z najlepszych rozwiązań i możliwości dostępnych w zakresie finansów osobistych i inwestycji. Poza ekonomią interesuje się nowymi technologiami, muzyką i podróżami. Zobacz pozostałe artykuły autora