Jak obliczyć stopę procentową? Proste sposoby

Obliczanie stopy procentowej może wydawać się dość specyficzne, a nawet nieprzydatne. Okazuje się, że jest zupełnie inaczej, ponieważ umiejętność ta z pewnością znajdzie swoje zastosowanie przy zaciąganiu kredytu gotówkowego, hipotecznego, czy też przy zakładaniu lokaty. Sprawa nie jest jednak prosta, ponieważ wyróżniamy różne rodzaje stóp procentowych, a poszczególne z nich działają zupełnie inaczej od całej reszty. Z tego powodu postanowiliśmy pokazać wam, jak obliczyć stopę procentową ze względu na jej rodzaj. 

Stopa procentowa – czym jest i co oznacza?

Stopa procentowa to koszt kapitału, czyli cena, jaką należy zapłacić za korzystanie ze środków. Nie dotyczy to jedynie zobowiązań udzielanych podmiotom prywatnym (takim jak konsumenci i przedsiębiorcy), ale również kredytów i depozytów na rynku międzybankowym. Informacja o stopie procentowej nie zawsze oznacza dla klienta koszty – przykładowo, zakładając lokatę, stopa procentowa będzie wskazywała cenę za korzystanie z kapitału, jaką bank musi zapłacić użytkownikowi. 

W tym miejscu należy wspomnieć o tym, że stopa procentowa jest wyrażona w procentach, a nie w punktach procentowych. Nie są to terminy stosowane zamiennie, ponieważ punkty procentowe oznaczają różnicę między ustalonymi wartościami procentowymi, nie zaś różnicę między dwoma kwotami wyrażoną w procentach. 

Gdzie znajdę informację o stopie procentowej?

Z reguły nie ma potrzeby, aby samemu obliczyć stopę procentową. Korzystając z kredytu lub pożyczki, wszelkie szczegóły są przedstawiane klientowi jeszcze przed zawarciem umowy. W dużej mierze wynika to z regulacji, jakimi objęte są banki i instytucje finansowe. Ustawa o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 r. wskazuje na to, że obowiązkiem kredytodawcy jest podanie konsumentowi informacji o stopie oprocentowania i jej rodzaju (zmienna, stała, lub oba zastosowanie obu stóp). 

Jeżeli dany pożyczkodawca nie chce przedstawić Ci informacji o kosztach kredytu, takich jak stopa procentowa, RRSO lub wysokość poszczególnych opłat, to możesz mieć do czynienia z próbą oszustwa lub wyłudzenia. Zalecamy zapoznanie się z naszym osobnym wpisem, aby wiedzieć, jak chronić się przed tego rodzaju zagrożeniem:

Jakie są rodzaje stóp procentowych?

Oprocentowanie, o którym informują nas banki, dotyczy produktów finansowych w ofercie danej instytucji. Klienci mają podane informacje niczym na tacy – wystarczy zerknąć na RRSO danej propozycji, aby przekonać się, z jaką skalą kosztów mamy do czynienia. 

Nie istnieje natomiast jedna, uniwersalna stopa procentowa, która ma swoje zastosowanie wszędzie. Powód takiego stanu rzeczy jest prosty: każda ze stóp jest wskaźnikiem dotyczącym innych czynników. Sprawdźmy, jakie są rodzaje stóp procentowych i do czego służy każda z nich. 

Jakie stopy procentowe wyróżniamy?

• Podstawowe stopy procentowe NBP:
  • stopa referencyjna – wskazuje na rentowność bonów pieniężnych emitowanych przez Narodowy Bank Polski w trakcie podstawowych operacji otwartego rynku.
    • Nie mylić z referencyjną stopą procentową obliczaną do pomocy publicznej, którą wylicza się, sumując stopę bazową i marżę (
  • stopa lombardowa – wyznacza cenę, po której bank centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek z zabezpieczeniem w postaci zastawu papierów wartościowych. Pożyczki te określa się również jako kredyty lombardowe. 
  • stopa depozytowa – wskazuje na wysokość oprocentowania jednodniowych depozytów, które składane są przez banki komercyjne w banku centralnym.
  • stopa redyskontowa – według niej obliczana jest cena, po jakiej bank centralny przyjmuje do redyskonta (przyjęcia wierzytelności) spełniające określone warunki weksle od banków komercyjnych.
  • stopa dyskonta weksli – określa cenę kredytów pod zastaw weksli, które Narodowy Bank Polski udziela bankom komercyjnym. 
• Bazowe stopy procentowe:
  • WIBOR – jest stopą procentową określającą wysokość oprocentowania pożyczek na rynku międzybankowym. 
  • WIRON – wskaźnik mający zastąpić WIBOR do końca 2025 roku, który bazuje na faktycznie wykonanych transakcjach jednodniowych.
  • WIBID – jest to  stopa procentowa lokat na polskim rynku międzybankowym. 

Jak obliczyć stopę procentową? Proste wzory

Obliczanie podstawowych stóp procentowych NBP

Nie ma potrzeby obliczania podstawowych stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego. Na oficjalnej stronie NBP możemy w każdej chwili sprawdzić aktualną wysokość każdej z podstawowych stóp, a także sprawdzić, jak wyglądała ich wysokość w poprzednich latach. To samo dotyczy bazowych stóp procentowych. Można je zweryfikować u administratora tych wskaźników na stronie gpwbenchmark.pl. 

Jak obliczyć stopę procentową w skali roku?

Obliczanie stopy procentowej w skali roku jest najsensowniejszym rozwiązaniem. To właśnie w ten sposób banki informują klientów o tym, jak zmieni się wartość kapitału w ciągu roku. Można tak wyliczyć zarówno cenę kredytu gotówkowego, jak i potencjalny zysk z założenia lokaty. 

Wzór na obliczenie stopy procentowej w skali roku wygląda następująco:

Stopa procentowa = (x/y)*100%

X to wartość procentowa, czyli np. wypracowane z lokaty odsetki bądź kwota stanowiąca cenę danego zobowiązania. 

Y to wartość bazowa, mogą to być przykładowo wpłacone na lokatę środki lub kwota finansowania kredytu gotówkowego. 

Czym jest nominalna i realna stopa procentowa?

Klienci banku mogą co jakiś czas zetknąć się z pojęciem nominalnej i realnej stopy procentowej, w szczególności jeśli planują założyć lokatę. Czym różnią się oba te terminy? Spieszymy z wytłumaczeniem. 

Nominalna stopa procentowa to ustalona stawka dotycząca danego produktu finansowego. Jeżeli lokata w banku ma oprocentowanie wynoszące 5%, to właśnie ta wartość jest jego nominalną stopą procentową. Dla oszczędzających jest to więc wyznacznik tego, ile zarobią, z kolei dla kredytobiorców będzie to wyznacznik tego, ile zapłacą. 

Realna stopa procentowa jest stopą procentową nominalną, która bierze pod uwagę siłę nabywczą pieniądza. W niemal każdym przypadku to dopiero po uwzględnieniu inflacji można dokładnie oszacować rzeczywisty koszt kredytu bądź zarobki z założonej lokaty. 

Wzór na realną stopę prezentuje się tak:

Realna stopa procentowa = 100% * ((nominalna stopa procentowa – stopa inflacji)/(100 + stopa inflacji))

Jak obliczyć stopę procentową rzeczywistą (RRSO)?

Efektywna stopa procentowa wskazuje na to, o ile procent wzrośnie dany kapitał w ciągu roku. Uwzględnia się wówczas kapitalizację odsetek, dzięki czemu można sprawdzić, jaki będzie całkowity zysk z założenia danej lokaty w banku. Dla banków wskaźnik ten pozwala zweryfikować, jaki będzie rzeczywisty zysk z udzielenia kredytu, a dla klientów efektywna stopa procentowa służy do obliczenia zysku z założenia lokaty. 

Wyróżnia się również Rzeczywistą Roczną Stopę Oprocentowania i jest to jedna z najważniejszych informacji z punktu widzenia klienta. RRSO to nic innego, jak efektywna stopa oprocentowania kredytu, uwzględniająca wszystkie jego koszty, w tym odsetki, prowizję i inne dodatkowe opłaty. Instytucje bankowe zobowiązane są do przedstawienia informacji o RRSO danego kredytu, dlatego też nie ma potrzeby dokonywania samodzielnych obliczeń.  

Chcesz dowiedzieć się więcej na temat RRSO? W naszym osobnym tekście znajdziesz wszystkie najważniejsze informacje:

Czy RRSO i oprocentowanie nominalne są tym samym?

Zarówno RRSO, jak i stopa procentowa nominalna wskazują całkowity koszt danego zobowiązania. Nie są to jednak równoznaczne pojęcia, co wynika z faktu, iż oprocentowanie nominalne może dotyczyć dowolnego przedziału czasowego, natomiast RRSO zawsze dotyczy okresu 12 miesięcy. Zmieniają okres kredytowania, jego oprocentowanie nominalne nie zmieni się, natomiast RRSO już tak. Porównując kredyty według ich Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania, należy brać pod uwagę jedynie zobowiązania dotyczące tego samego okresu czasu. 

Procent składany lokaty – czym jest?

Zakładając lokatę lub konto oszczędnościowe w banku, klient zostaje poinformowany o tym, ile wynosi stopa procentowa, toteż nie trzeba jej liczyć samodzielnie. Inaczej jest natomiast z procentem składanym, czyli wskaźnikiem uwzględniającym zarówno wypracowane odsetki, jak i ulokowaną kwotę. W tym przypadku należy samemu obliczyć stopę procentową. 

Wzór na procent składany prezentuje się następująco:

Kapitał końcowy = Początkowy kapitał*(1+(x/100*y))^y*z

W tym przypadku wartością X jest oprocentowanie nominalne. 

Y oznacza liczbę kapitalizacji odsetek w ciągu roku. 

Z oznacza liczbę lat trwania danej lokaty. 

Jeżeli odsetki są kapitalizowane tylko raz w roku, cały wzór jest znacznie prostszy:

Kapitał końcowy = Początkowy kapitał*(1+x)^z

Jak obliczyć stopę procentową zwrotu z inwestycji?

ROI, z ang. return on investment, to wskaźnik służący do obliczenia zwrotu z inwestycji. Pozwala on oszacować zysk, pokazując przedsiębiorcy, ile procent zyska on na całej operacji. Nie uwzględnia on inflacji ani też zmian w operacjach finansowych (dopłaty lub wypłaty środków), toteż stosuje się go jedynie w przypadku podstawowych inwestycji, takich jak kupno akcji na określony czas, w celu ich dalszej sprzedaży. 

Oto wzór na to, aby obliczyć stopę procentową zwrotu z inwestycji:

ROI = zysk netto/poniesione koszty*100%

Czy stopy procentowe zawsze wpływają na kredyt?

Warto wziąć pod uwagę rodzaj oprocentowania danego kredytu, zanim nastąpi podpisanie umowy z bankiem. Spora część dostępnych rozwiązań cechuje się oprocentowaniem zmiennym, czyli takim, które jest podatne na zmiany ze względu na czynniki rynkowe i gospodarcze. Wówczas, zależnie od tych elementów, rata kredytu może z upływem czasu wzrosnąć lub zmaleć. 

Co wpływa na zmianę stóp procentowych przy kredycie?

• wysokość wskaźników inflacyjnych, które bezpośrednio przekładają się na wartość nabywczą pieniądza,
• polityka pieniężna i bieżąca sytuacja gospodarcza kraju, w którym zaciągnięto kredyt,
• wartość waluty, w której udzielono kredytu,
• sytuacja na rynku produktów finansowych,

Kredyty gotówkowe na mniejszą skalę, jak i kredyty hipoteczne (przez minimum 5 lat trwania) mają z reguły stałe oprocentowanie. Nie jest ono podatne na wcześniej wymienione czynniki, przez co uważa się, że jest to najkorzystniejsza opcja. 

Najczęściej zadawane pytania

Źródła:

https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20111260715/U/D20110715Lj.pdf

Cezary Mański

Pasjonat popkultury, finansów i nowych technologii. Uwielbia słowo pisane, ceni sobie spokojne i rozsądne podejście do życia. Największą satysfakcję przynosi mu rozwijanie własnych kompetencji. Zobacz pozostałe artykuły autora