Urlop na żądanie – czym jest i kto może z niego skorzystać?

Kto nie słyszał o możliwości wzięcia urlopu na żądanie. Czasami dopada nas niespodziewana choroba lub okoliczności sprawiają, że nie możemy podjąć pracy w danym dniu. W jaki sposób można korzystać z tego uprawnienia zgodnie z przepisami kodeksu pracy oraz w jaki sposób prawidłowo powinien ten dzień być wykorzystany? Zapraszamy do zapoznania się z informacjami na temat urlopu na żądanie. Przydadzą się każdemu pracownikowi, ale także pracodawcy.

Urlop na żądanie – jak zgłosić?

Zgodnie z zapisami Kodeksu Pracy podstawą określającą możliwość skorzystania z urlopu na żądanie jest artykuł 167 ust. 2 mówiący o tym, że pracodawca jest zobowiązany udzielić na żądanie pracownika we wskazanym przez niego terminie, nie więcej niż czterech dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza pracodawcy swoje żądanie odnośnie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia tego urlopu. Łączny wymiar urlopu wykorzystanego przez pracownika na zasadach i w trybie określonym w powyższym artykule, nie może przekroczyć 4 dni bez względu, na to ilu pracodawców w danym roku posiadał pracownik. Oznacza to, że dni urlopu na żądanie przysługują każdemu zatrudnionemu w takim samym wymiarze. 

Czy urlop na żądanie jest urlopem wypoczynkowym?

Kodeks Pracy rozróżnia główne rodzaje urlopów, a wśród nich możemy wymienić:

• urlop wypoczynkowy
• urlop bezpłatny 
• urlop wychowawczy 
• urlop okolicznościowy. 

Wśród wyżej wymienionych nie wyróżniono urlopu na żądanie, dlatego nie jest on uznawany jako urlop wypoczynkowy. Nie zwiększa on wymiaru okresu, jaki przysługuje pracownikowi na odpoczynek. Oznacza to, że jeżeli pracownikowi w danym roku przysługuje wymiar 26 dni urlopu wypoczynkowego, możliwość skorzystania na żądanie, czyli maksymalnie czterech dni nie zwiększa go do wymiaru 30 dni. Oznacza to, że urlop na żądanie jest tzw. zwykłym urlopem wypoczynkowym, ale jego tryb zgłoszenia pracodawcy jest odmienny.

Niewykorzystany urlop na żądanie nie przechodzi na następny rok kalendarzowy. Cztery dni urlopu przyznawanego na szczególnych zasadach jest wliczane do puli całego urlopu wypoczynkowego. Urlop na żądanie wybieramy z puli, którą w danym roku mamy do wykorzystania. Jeżeli wykorzysta wszystkie przysługujące dni, nie ma prawa ubiegać się o kolejne.

Wynagrodzenie za urlop na żądanie

Ponieważ urlop na żądanie traktowany jest jak urlop wypoczynkowy, wynagrodzenie również przeliczane jest w taki sam sposób. Jeżeli pracownikowi za urlop wypoczynkowy przysługuje wypłata wynagrodzenia w wysokości 100%, to tak samo sytuacja będzie miała miejsce w przypadku urlopu na żądanie. Warto pamiętać, że wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy podlega ustaleniom wewnętrznym pracodawcy i uwzględnia stałe oraz zmienne czynniki składowe wynagrodzenia.

Czy pracodawca może odmówić urlopu na żądanie?

Zgodnie z zapisami kodeksu pracy pracownik, zgłaszając żądanie urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia tego urlopu, ma prawo oczekiwać, że pracodawca uwzględni jego wniosek. Sam Pracodawca zobowiązany jest udzielić na żądanie pracownika w terminie przez niego wskazanym przysługującego mu świadczenia w wymiarze 4 dni. Jednak zgodnie z wyrokiem z 16 września 2008 roku Sądu Najwyższego istnieją pewne przesłanki, na podstawie których pracodawca może odmówić pracownikowi udzielenia urlopu na żądanie. Istnieją sytuacje, na podstawie których realizacja prawa pracownika do wypoczynku, a zatem również skorzystanie z urlopu na żądanie jest korygowane potrzebami pracodawcy. 

Obecność pracownika niekiedy jest kluczowa do prawidłowego funkcjonowania zakładu pracy. W szczególnych sytuacjach urlop na żądanie może nie zostać przez pracodawcę udzielony wnioskującemu pracownikowi. Jeżeli zgłoszenie potrzeby wolnego w ostatniej chwili, zdestabilizuje funkcjonowanie firmy lub całkowicie uniemożliwi jej działanie, pracodawca ma wyjście. Może wtedy podjąć decyzję o odmowie przyznania dnia wolnego. Choć co do zasady urlop pracownikowi się należy, to ma on obowiązek zgłaszać swoje potrzeby w porozumieniu z pracodawcą na wniosek i po jego akceptacji.

Co grozi za skorzystanie z urlopu na żądanie bez zgody pracodawcy?

Brak zgody na urlop pozostanie w domu na własną rękę, może skutkować naruszeniem podstawowych obowiązków pracownika. W konsekwencji będziemy mieć do czynienia z nieusprawiedliwioną nieobecnością. W dalszych krokach musimy się liczyć nawet z odpowiedzialnością związaną ze zwolnieniem pracownika. Najczęściej jednak nie musimy się niczego obawiać. Ważne, aby interes firmy nie ucierpiał. Nie powinniśmy też swoim urlopem zakłócić ciągłości jej pracy.. Ważne jest jednak, by pracownik zgodnie z przyjętą w danej firmie procedurą zgłaszania urlopu, złożył wniosek nie powinien się obawiać.

Najczęściej pracodawca wyrazi zgodę i będziemy mogli skorzystać z dnia wolnego. Bezpodstawne odmówienie pracownikowi przysługującego mu prawa do urlopu na żądanie może wiązać się z karą grzywny dla pracodawcy. Po stronie pracownika również możemy mieć do czynienia z bezpodstawnym wnioskiem i pracodawca może skorzystać z uprawnienia odmowy.  Możemy mówić więc o takiej sytuacji, wtedy gdy pracownik od dłuższego czasu wiedział, że w danym dniu będzie nieobecny i nie poinformował ani nie zaplanował tego z pracodawcą. Urlop na żądanie przewidziany w kodeksie pracy to uprawnienie pomagające w sytuacjach nagłych i losowych. Dzięki niemu pracownik może więc usprawiedliwić swoją nieobecność.

Czy ilość dni urlopu na żądanie zależy od wymiaru urlopu?

Ilość przysługującego w danym roku urlopu zależy od stażu pracy.Początkowo pracownik może skorzystać z 20 dni urlopu wypoczynkowego. Po przepracowaniu odpowiedniej liczby lat (do czego wlicza się też m.in. okres nauki) mamy już 26 dni urlopu. Niezależnie od tego, liczba dni urlopu na żądanie zawsze wynosi 4.

Urlop na żądanie w związku z opieką na dziecko – jest alternatywa

W polskich przepisach poza urlopem na żądanie, pracownik dostaje też inny rodzaj urlopu. Opieka nad dzieckiem to dwa dni w ciągu roku. Zr urlopu korzysta jeden z rodziców. Nie jest wymagane przedstawienie zaświadczenia lekarskiego, czy specjalny wniosek. W tym przypadku nie jest też wymagana zgoda pracodawcy.

Źródło:

1. https://kadry.infor.pl/urlopy/urlop-na-zadanie/5661160,urlop-na-zadanie-2023.html
2. https://jakiwniosek.pl/wnioski/praca/urlop-na-zadanie
3. https://prawodlamam.pl/wolne-od-pracy-ze-wzgledu-na-rozpoczecie-roku-szkolnego/?gclid=CjwKCAjwiOCgBhAgEiwAjv5whPxNYMIzedB61Rjrggre9Dki_Yn4IjQzM3V9Y6Gp7Cj8IiRzsKemThoCC34QAvD_BwE\
4. https://www.pip.gov.pl/pl/baza-wiedzy/prawo-pracy/urlopy-pracownicze/130207,czy-pracodawca-musi-wyrazic-zgode-na-urlop-na-zadanie-.html

Jakub Bielecki

Zafascynowany ekonomią, gospodarką i polityką. Interesuje się najnowszymi trendami, a także zmianami w prawie wpływającymi na sektor finansów. Stale poszerza wiedzę, która pozwala mu na profesjonalne doradztwo. Na co dzień korzysta z najlepszych rozwiązań i możliwości dostępnych w zakresie finansów osobistych i inwestycji. Poza ekonomią interesuje się nowymi technologiami, muzyką i podróżami. Zobacz pozostałe artykuły autora