Odrzucenie a zrzeczenie się spadku – jakie są różnice?

Zastanawiasz się, dlaczego ktoś miałby odrzucić spadek lub chcieć się go zrzec? W przypadku, gdy spadek stanowi duży majątek, byłoby to oczywiście nieopłacalne. Zupełnie inaczej jest natomiast, gdy spadek składa się z długów które mogą przejść na spadkobierców. W dzisiejszym tekście zastanowimy się więc, czym jest odrzucenie spadku, a co to jest zrzeczenie się spadku. Jakie są różnice pomiędzy tymi dwoma działaniami?

Zrzeczenie się spadku a odrzucenie go

Do głównych różnic pomiędzy zrzeczeniem się spadku i odrzuceniem spadku należy sposób wykonania tej czynności i miejsce, gdzie należy się udać w celu zrealizowania jej. Oba działania mają także różne skutki i są zawierane w nieco odmienny sposób. Także trwałość każdej z tych czynności jest nieco inna.

Podstawową różnicą jest moment spełnienia odpowiednich formalności. Zrzeczenie się spadku (zrzeczenie się dziedziczenia) jest wykonalne jedynie w czasie życia spadkodawcy. Można więc zawczasu zrzec się spadku, a skutki tej czynności będą obowiązywały po śmierci spadkodawcy. Ustawowy spadkobierca także po śmierci danej osoby ma możliwość rezygnacji ze spadku. Wtedy mówimy jednak o odrzuceniu spadku.

Zrzeczenie się dziedziczenia – jak zrzec się spadku?

Zrzeczenie się spadku jest umową zawieraną w formie aktu notarialnego. Na mocy takiej umowy ustawowy spadkobierca traci prawo do spadku po zmarłej osobie w całości lub części. Nie dostanie wtedy również prawa zachowku. W takiej sytuacji nie ma jednak również ryzyka odziedziczenia w ramach spadku długów. Także w tej sytuacji warto jednak wiedzieć, że prawne skutki zrzeczenia się dziedziczenia spadku pojawiają się dopiero w momencie śmierci spadkodawcy. W tym momencie taki spadkobierca traktowany jest na równi z osobą, która w momencie śmierci spadkodawcy już nie żyje.

Skutki prawne zrzeczenia się spadku obowiązują również zstępnych danej osoby – jej dzieci, wnuków, itp.). Możliwe jest jednak zawarcie w umowie zrzeczenia spadku innych ustaleń. Umowa może zostać uchylona dopóki obie strony żyją.

Zrzekając się spadku tracimy prawo do części majątku zmarłego, która spadkobiercy przysługuje z ustawy. Nie obowiązuje to więc spadku odziedziczonego w związku z zapisami w testamencie zmarłego. Aby zrezygnować także i z niego należy odrzucić spadek.

Otwarcie spadku – jak spadkobierca nabywa spadek?

W momencie śmierci, następuje otwarcie spadku zmarłego. Oznacza to przejście praw (ale również obowiązków, np. długów i innych zobowiązań) na ustawowych spadkobierców oraz osoby wskazane w testamencie. Spadkobiercy mogą przyjąć lub odrzucić spadek, mają na to 6 miesięcy od śmierci. Jeżeli jeden ze spadkobierców dowie się jednak o śmierci spadkodawcy później, to od tego momentu biegnie termin 6 miesięcy. Wtedy spadkobierca ma trzy możliwości.

Pierwszą z nich jest przyjęcie spadku wprost. Spadkobierca nabywa prawo do aktywów i pasywów zmarłego, ale także dziedziczy jego długi. Będzie za nie odpowiadać całym swoim majątkiem. Drugą możliwością jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Wtedy odpowiedzialność za długi zmarłego jest równa pozostawionemu majątkowi. To właśnie dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza jest “domyślne” – dojdzie do niego, gdy spadkobierca nie podejmie żadnego działania. Ostatnia opcja to oczywiście odrzucenie spadku.

Dziedziczenie długów a odrzucenie spadku

Jeżeli po śmierci spadkodawcy dziedziczysz ustawowo spadek lub został on zapisany w testamencie zmarłego, a w skład spadku wchodziły długi, masz dwie możliwości. Dotyczy to oczywiście sytuacji, gdy za życia spadkodawcy nie doszło do umowy zrzeczenia się spadku – wtedy nie mówimy o nabyciu prawa do spadku, ani długów. Pierwsza opcja to przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Wtedy długi mogą zostać spłacone jedynie z majątku pozostawionego przez zmarłego. Gdy wysokość zadłużenia jest wyższa, nie musisz jej zwracać wierzycielowi. Czasami najlepszą opcją jest po prostu odrzucenie spadku, kiedy nie odziedziczysz ani żadnych aktywów, ani długów zmarłego.

Odrzucenie spadku – jak to zrobić? Jaki jest koszt odrzucenia spadku?

Są dwa sposoby odrzucenia spadku. Osoba pełnoletnia może zrobić to przed dowolnym notariuszem (w formie aktu notarialnego) lub w odpowiednim dla miejsca zamieszkania sądzie rejonowym. Masz na to 6 miesięcy od momentu śmierci spadkodawcy lub od momentu pozyskania wiedzy o śmierci. W sądzie należy liczyć się z koszem opłaty sądowej – 50 zł. Należy także dostarczyć odpis aktu zgonu. Zwykle odrzucenie spadku w formie aktu notarialnego jest znacznie prostsze i trwa krócej. Wtedy musimy jednak liczyć się z opłatą w wysokości 100 złotych liczoną dla każdej osoby odrzucającej spadek.

Osoby niepełnoletnie muszą w tym przypadku liczyć na pomoc opiekuna prawnego lub rodzica. Wtedy należy złożyć wniosek o zgodę na oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu osoby niepełnoletniej. Czas na zrobienie tego to pół roku od momentu, gdy opiekun prawny lub rodzic odrzucił spadek. Oświadczenie należy złożyć w wydziale rodzinnym lub opiekuńczym sądu rejonowego. Wtedy oświadczenie o odrzuceniu spadku powinno zawierać także informację o tym, jak przejęcie wierzytelności mogłoby wpłynąć na sytuację finansową osoby niepełnoletniej lub dziecka.

Konsekwencje prawne po odrzuceniu spadku

Odrzucenie spadku jest nieodwracalne. Po złożeniu oświadczenia nie będzie już możliwości przyjęcia spadku. Po odrzuceniu spadku potencjalny spadkobierca nie odziedziczy majątku, ale także żadnych długów i zobowiązań zmarłego.

W przypadku odrzucenia spadku udział w spadku przechodzi na zstępnych osoby odrzucającej – jego dzieci, wnuki, itp.Aby tego uniknąć niezbędne będzie złożenie dodatkowego oświadczenia o zrzeczeniu się spadku przez dziecko.

Czy po przyjęciu spadku można go odrzucić?

Zrzeczenie się spadku jest działaniem odwracalnym, choć tylko dopóki spadkodawca oraz spadkobierca żyją. Wspominaliśmy już też o tym, że po odrzuceniu spadku nie ma możliwości przyjęcia go. Czy jest jednak możliwość odrzucenia spadku po jego przyjęciu?

W polskich przepisach jasno wskazany jest termin na odrzucenia spadku – spadkobierca ma na to 6 miesięcy. Spadkobierca ma jednak możliwość wydłużenia tego terminu lub odrzucenia spadku już po jego przyjęciu. Jest tak w sytuacji, gdy nie zdawał sobie sprawy z wysokości zadłużenia osoby zmarłej (spadkodawcy). Oznacza to, że złożył niewłaściwe oświadczenie o przyjęciu spadku, nie wiedząc o sumie zobowiązań i wierzytelności. Odrzucenie spadku jest możliwe także wtedy, jeśli jego przyjęcie odbywało się pod wpływem groźby. Spadkobierca musi złożyć stosowny wniosek o odrzucenie spadku, a także dobrze udowodnić swoją tezę. Zaistniałą sytuację należy wtedy wyjaśnić przed sądem i w jednoznaczny sposób oświadczyć, czy spadkobierca przyjmuje, czy odrzuca spadek.

Zachęcamy też do zapoznania się z naszym poradnikiem – jak nie dziedziczyć długów?

Zrzeczenie się spadku a odrzucenie dziedziczenia – podsumowanie

Choć z pozoru wyglądają podobnie, zrzeczenie się spadku oraz odrzucenie spadku to dwie zupełnie inne czynności. Zrzeczenie się spadku odbywa się za życia spadkodawcy, w formie aktu notarialnego. Jest to działanie odwracalne, do momentu jego śmierci (lub śmierci spadkobiercy). Odrzucenie spadku możliwe jest natomiast już po śmierci, na co masz 6 miesięcy. Kiedy należy odrzucić spadek? Zwykle takie czynności podejmują spadkobiercy, którzy nie chcą spłacać długów zmarłego. To szczególnie niekorzystne, gdy wysokość zobowiązań przekracza wartość aktywów. Wiedząc o możliwości dziedziczenia zobowiązań zmarłego, warto jednak zawczasu zrzec się dziedziczenia.

Jakub Bielecki

Zafascynowany ekonomią, gospodarką i polityką. Interesuje się najnowszymi trendami, a także zmianami w prawie wpływającymi na sektor finansów. Stale poszerza wiedzę, która pozwala mu na profesjonalne doradztwo. Na co dzień korzysta z najlepszych rozwiązań i możliwości dostępnych w zakresie finansów osobistych i inwestycji. Poza ekonomią interesuje się nowymi technologiami, muzyką i podróżami. Zobacz pozostałe artykuły autora