Na czym polega wydziedziczenie bez prawa do zachowku i kiedy można je podważyć?

Wydziedziczenie to sytuacja, w której określone osoby są wykluczone z kręgu spadkobierców. Pomimo tego, że decyzja jest często trudna do podjęcia, zdarzają się okoliczności, w których to dobry wybór. Jak działa wydziedziczenie? Na czym polega wydziedziczenie bez prawa do zachowku? Czy wydziedziczenie można podważyć?  Poniżej przedstawiamy odpowiedzi na te pytania. Zobowiązania wobec członków rodziny nie zawsze przebiegają w sposób wymarzony. Rzeczywistość często bywa trudna i okrutna. Pomimo więzów krwi, osoby starsze i schorowane pozostają zaniedbane, a kontakt z nimi nie jest utrzymywany na należytym poziomie. Co gorsza, może dojść do sytuacji, w której mamy do czynienia z celowymi działaniami na ich szkodę. Nieuczciwi krewni liczą, że w przypadku śmierci takiej osoby stosowny zapis w testamencie pozwoli im korzystać ze zgromadzonego majątku lub nieruchomości. Prawo jednak zabezpiecza spadkodawców i umożliwia odsunięcie od dziedziczenia określonych osób.Dziś zajmiemy się zagadnieniem: wydziedziczenie bez prawa do zachowku. Co oznacza taki termin?

Wydziedziczenie w testamencie – co to oznacza?

Czym jest wydziedziczenie poprzez testament. “Wydziedziczenie” to sformułowanie to znane jest z użycia w potocznym kontekście. W prostych słowach oznacza usunięcie krewnych z testamentu. Zgodnie z kodeksem cywilnym wydziedziczenie pozwala ograniczyć krąg osób, które będą uprawnione do otrzymania jakiejś części majątku po śmierci spadkodawcy. Osoba spisująca testament może nie uwzględnić wszystkich bliskich i krewnych. Mają oni wtedy prawo do wystąpienia o tzw. zachowek. Co to jest zachowek? Wynosi on połowę tego, co należałoby im się w przypadku dziedziczenia ustawowego. Osoby małoletnie lub trwale niezdolne do pracy mogą otrzymać zachowek w wysokości 2/3 udziałów. Wydziedziczenie całkowite uniemożliwia otrzymanie zachowku. W praktyce oznacza, że spadkobiercy nie będzie przysługiwał żaden składnik majątku autora testamentu. 

Kogo można wydziedziczyć?

Zgodnie z zapisami kodeksu cywilnego wydziedziczenie może obejmować małżonka i rodziców spadkodawcy oraz jego zstępnych, czyli dzieci, wnuki i prawnuki. Co więcej, osoba, która ma być wydziedziczona, musi być konkretnie określona w testamencie. Nie może być żadnych wątpliwości co do identyfikacji danej osoby. Wydziedziczenie powinno mieć konkretne przesłanki. Zatem nie ma możliwości wydziedziczenia kogoś bez powodu, pod wpływem impulsu. Prawo chroni spadkobierców i umożliwia im dostęp do zachowku.

Pamiętajmy, że poza majątkiem, dziedziczeniu podlegają także długi. Czasem nie odziedziczenie ich może być więc sytuacją korzystną dla potencjalnego spadkobiercy. W takiej sytuacji można też pomyśleć o zrzeczeniu się spadku.

Kogo nie można wydziedziczyć bez prawa do zachowku?

Wydziedziczeniu nie podlegają osoby, którym spadkodawca przebaczył. Ma to odzwierciedlenie w zapisach prawa. Osoba spisująca testament nie może też pozbawić zachowku osoby, z którą sama z własnej inicjatywy zerwała kontakt (wydziedziczenie bez prawa do zachowku nie wchodzi więc w grę). Orzecznictwo sądowe wprost określa, że „ten, kto zawinił zerwanie więzów rodzinnych, nie może wydziedziczyć innych osób”. 

Jakie warunki należy spełnić do wydziedziczenia w testamencie? Wydziedziczenie bez prawa do zachowku

Aby wydziedziczenie było skuteczne, musi mieć swoje odzwierciedlenie w warunkach wynikających z kodeksu cywilnego. Artykuł 1008 kodeksu cywilnego określa również przyczyny pozbawienia zachowku. 

Przesłanki do wydziedziczenia:

• wbrew woli spadkodawcy, uprawniony postępuje sprzecznie z zasadami współżycia społecznego
• dopuścił się względem spadkodawcy lub najbliższych mu osób przestępstw przeciwko zdrowiu, życiu, wolności lub czci
• uporczywie nie dopełnia obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy

W praktyce wydziedziczenie najczęściej dotyczy osób uzależnionych od alkoholu lub nałogowo uprawiających hazard. Swoim działaniem i życiem wpływają bezpośrednio na szkodę autora testamentu. Wydziedziczeniu podlegają też osoby prowadzące tryb życia o charakterze przestępczym lub mający na swoim koncie sprawy za zabójstwo bądź trwałe uszkodzenie ciała. Dodatkowo warto wymienić wszelkie zaniedbania związane z chorobą, nieudzielenie pomocy, niemoralnym zachowaniem. Istotne jest, żeby w testamencie wskazana przyczyna wydziedziczenia była prawdziwa. 

Jak dokonać wydziedziczenia?

Aby zapis w testamencie był skuteczny, powinien spełniać warunki:

• dokładnie opisywać osobę wydziedziczoną. Musi znaleźć się tam imię, nazwisko, adres zamieszkania, imiona rodziców.  Identyfikacja musi być jednoznaczna, nie pozostawiająca żadnych wątpliwości.
• należy wskazać przyczyny wydziedziczenia, opisać sytuację, dlaczego spadkobierca ma być pozbawiony zachowku. Warto wskazać konkretne zachowania krewnego, przedstawić sytuację z zachowaniem dat i faktów
• w testamencie powinien zawierać się zapis, że testator nie jest w stanie wybaczyć krewnemu

Testament należy własnoręcznie podpisać.

Testament powinien być spisany u notariusza, wtedy mamy pewność, że jest on przygotowany w odpowiedniej formie i będzie trudny do podważenia.

Ile kosztuje wykonanie testamentu u notariusza?

Koszt przygotowania testamentu, czyli dokumentu o rozporządzaniu majątkiem na wypadek śmierci wynosi 50 zł. Testament uwzględniający pozbawienie uprawnionego do zachowku jest to koszt 150 zł. Są to stawki wynikające z taksy notarialnej. Sporządzenie testamentu może rozwiązać wiele spraw, także kwoty nie powinny się wydawać wysokie.

Czy testament zwalnia od zachowku?

Samo określenie spadkobierców w dokumencie nie powoduje, że nie będą mieli oni uprawnienia do zachowku. Konieczne jest zatem spełnienie wszystkich przesłanek i zawarcie wydziedziczenia w testamencie jako wydziedziczenie bez prawa do zachowku. 

Dodatkowo warto pamiętać, że zstępni wydziedziczonego zstępnego nadal mają uprawnienia do zachowku. Nie tracą zatem oni praw do udziału w spadku i dziedziczą to, co przypadłoby wydziedziczonemu.

Może się zdarzyć, że wydziedziczony będzie chciał naprawić krzywdy wyrządzone spadkodawcy. Jeśli testator przebaczy bliskiemu, wtedy wydziedziczenie bez prawa do zachowku  będzie nieważne.  Zgodnie z kodeksem cywilnym wydziedziczenie nie odnosi się do osób, którym spadkodawca przebaczył, to przebaczenie nie wymaga zachowania formy testamentu. 

Czy  wydziedziczenie bez prawa do zachowku można podważyć?

Notarialne wydziedziczenie bez prawa do zachowku będzie trudne do podważenia, jednak jest możliwe. Spadkobierca musi udowodnić, że przed śmiercią autor testamentu przebaczył mu, na przykład w obecności świadków. Nieskuteczne wydziedziczenie bez prawa do zachowku  będzie miało miejsce również w przypadku podania w testamencie nieprawdziwych informacji co do podstaw uprawnionych do zachowku. Podważenie testamentu może nastąpić również w przypadku gdy ten został sporządzony pod wpływem nacisku lub wyniku błędu. Sprawy sądowe związane z podważaniem testamentu są bardzo czasochłonne i będą ciągnąć się latami. Sąd musi zebrać obszerny materiał dowodowy, zeznania świadków, aby ocenić wszystkie okoliczności 

Jakub Bielecki

Zafascynowany ekonomią, gospodarką i polityką. Interesuje się najnowszymi trendami, a także zmianami w prawie wpływającymi na sektor finansów. Stale poszerza wiedzę, która pozwala mu na profesjonalne doradztwo. Na co dzień korzysta z najlepszych rozwiązań i możliwości dostępnych w zakresie finansów osobistych i inwestycji. Poza ekonomią interesuje się nowymi technologiami, muzyką i podróżami. Zobacz pozostałe artykuły autora