Co zrobić, jeśli urząd skarbowy zajmie konto bankowe?

Zajęcie rachunku bankowego nigdy nie jest przyjemną sytuacją – wiąże się z wieloma komplikacjami i stresem. Najczęściej takiego zajęcia dokonuje komornik na podstawie decyzji wierzyciela popartej nakazem sądu. Jednak nie tylko funkcjonariusz sądowy ma takie uprawnienia – również urząd skarbowy może „wejść” na rachunek. Co zrobić, gdy urząd skarbowy zajmie konto bankowe? Na to pytanie odpowiemy w poniższym artykule, szczegółowo objaśniając zagadnienie zajęcia konta bankowego przez urząd skarbowy.

Zajęcie konta bankowego a kodeks cywilny

Podstawowa zasada kodeksu cywilnego wywodząca się jeszcze z czasów prawa rzymskiego brzmi pacta sunt servanda, czyli „umów należy dotrzymywać”. Jeżeli z jakichś powodów jedna ze stron nie chce lub nie może wykonać swojego zobowiązania umownego, mowa wówczas o istnieniu zobowiązania. Taka sytuacja ma miejsce, gdy zaciągamy – przykładowo – pożyczkę na oświadczenie i jej nie spłacamy. Jeśli owo zobowiązanie ma charakter majątkowy, to znaczy można ustalić jego wartość pieniężną, możliwe jest skierowanie sprawy do wydziału cywilnego. Sędzia po rozpatrzeniu dokumentacji potwierdzającej istnienie zobowiązania wydaje nakaz zapłaty z klauzulą wykonalności. W tym momencie możliwe jest przekazanie sprawy do komornika, który to dokonuje zajęcia na rachunku bankowym. Tak wygląda klasyczny scenariusz zajęcia środków na rachunku bankowym, ale nie jest to jedyny dozwolony sposób blokady.

Kto może zająć konto bankowe?

Zajęcia mogą dokonać także inne instytucje, np. prokurator, który zabezpiecza pieniądze na rachunku bankowym oskarżonego. Jest to środek zapobiegawczy w przypadku podejrzenia różnych przestępstw: od paserstwa przez pranie brudnych pieniędzy aż po tzw. zbrodnie VAT-owskie. Muszą jednak istnieć wyraźne przesłanki – w przeciwnym wypadku podejrzany może zaskarżyć decyzję do sądu. Poza wcześniej wspomnianym prokuratorem, komornikiem oraz sądem, zajęcia na rachunku bankowym może dokonać:

• Szef Krajowej Administracji Sądowej;
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych;
• Izba celna
• Urząd Skarbowy;

Należy mieć świadomość, że banki nigdy same z siebie nie blokują środków – realizują one jedynie decyzję uprawnionego podmiotu. Gdyby bank zdecydował się na taki ruch, można byłoby mówić o nadużyciu swoich kompetencji. Nie wpłynęłoby to dobrze na reputację zarówno pojedynczego podmiotu, jak i ogólnego sektora bankowego.

Kiedy urząd skarbowy może zająć konto bankowe?

Jednym z wymienionych przez nas podmiotów uprawnionych do dokonywania zajęcia na rachunku jest Urząd Skarbowy. Jest to jedna z najpopularniejszych, a zarazem jedna z najmniej „uciążliwych” windykacji spośród wymienionych wyżej podmiotów. Dlaczego? Ponieważ US działa szybko, precyzyjnie i skutecznie – znacznie rzadziej popełnia pomyłki i bezprawne zajęcia w porównaniu do chociażby komornika. Pojawia się zatem pytanie: kiedy urząd skarbowy może zająć konto bankowe? Odpowiedź jest zaskakująco prosta – w każdej sytuacji, gdy nie odprowadzimy należnego zobowiązania do kasy fiskusa. Proces takiego zajęcia to „egzekucja administracyjna” i jest regulowana nie przez kodeks cywilny, a ustawę o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Urząd skarbowy dokonuje egzekucji administracyjnej najczęściej w przypadku podatku dochodowego (odprowadzanego zarówno przez osoby fizyczne, jak i przedsiębiorców).

Jakie środki mogą zostać zajęte i w jakiej wysokości?

Co do wysokości zajmowanych środków, zasada jest prosta: tylko tyle, ile wynika ze zobowiązania. Urząd nie może zabezpieczyć ani większej, ani mniejszej kwoty. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy kwota zobowiązania przewyższa kwotę depozytu zgromadzoną na rachunku dłużnika. Tutaj jednak postępowanie jest analogiczne, jak w przypadku zajęcia komorniczego: trwa ono do momentu całkowitego uregulowania wierzytelności. Egzekucji administracyjnej podlega nie tylko gotówka zgromadzona na standardowym rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym, ale także:

• Przelewy wynagrodzenia od pracodawcy;
• Świadczenia emerytalne oraz rentowe;
• Depozyty na koncie oszczędnościowym;
• Środki na lokacie;
• Papiery wartościowe zapisane i niezapisane na rachunku papierów wartościowych;
• Prawa z instrumentów pieniężnych, np. dywidendy;
• Weksle;
• Udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością;
• Środki z autorskich praw majątkowych oraz praw własności przemysłowej;
• Ruchomości;
• Nieruchomości;

Zajęcie konta bankowego przez urząd skarbowy – krok po kroku

Nie bez powodu urząd skarbowy uznawany jest za skutecznego windykatora należności. Proces jest na tyle szybki, że najbardziej czasochłonne jest… zawiadomienie dłużnika o istniejącym zobowiązaniu. Ustawowy termin dwóch tygodni to najczęściej najdłuższy etap egzekucji administracyjnej. Samo ustalenie i zajęcie rachunku oraz ściągnięcie należności to kwestia maksymalnie kilkunastu dni. Po wszystkim blokada jest zdejmowana i z rachunku można korzystać jak gdyby nigdy nic się nie stało. Jak wygląda takie zajęcie krok po kroku – prezentujemy poniżej.

1. Zaistnienie niespłaconego zobowiązania

Podstawowym elementem warunkującym egzekucję administracyjną jest zaistnienie zobowiązania. Najczęściej jest to niedopłata z tytułu deklaracji PIT lub nieuregulowany podatek od czynności cywilnoprawnych (tzw. PCC-2). Jeżeli nie przelejemy należności dobrowolnie, fiskus bardzo szybko odnotuje debet w systemie teleinformatycznym i rozpocznie procedurę egzekucyjną. Tutaj – w przeciwieństwie do egzekucji komorniczej – nikt nie będzie nas prosił o dobrowolne uregulowanie podatku czy negocjował termin spłaty. Jeśli jakimś cudem uda nam się uregulować należność po czasie, ale przed wszczęciem egzekucji, należy pamiętać o wyrażeniu czynnego żalu.

2. Decyzja o zajęciu rachunku bankowego

Jeśli nie zdążyliśmy wyrazić czynnego żalu lub zwyczajnie zignorowaliśmy lub zapomnieliśmy o płatności, otrzymamy poważnie brzmiące pismo. Jest to zawiadomienie o wszczęciu egzekucji administracyjnej, w której podane są szczegóły i okoliczności zdarzenia. Całość będzie miała tryb oznajmująco-nakazowy, co z pewnością zestresuje niejednego adresata. Warto jednak zachować zimną krew i zgłosić się do odpowiedniego urzędu skarbowego, by wyjaśnić całą sytuację. Jeżeli zaniechamy kontaktu z urzędem, fiskus odczeka 14 dni i zajmie rachunek – taki jest termin uznana pisma administracyjnego za skutecznie doręczone.

3. Zablokowanie konta na poczet zobowiązania

Po skutecznym zawiadomieniu wierzyciela, pracownicy urzędu skarbowego rozpoczną ustalanie numeru rachunku bankowego dłużnika. Nie jest to trudne – istnieje co najmniej kilka metod i narzędzi szybkiego namierzania rachunku. Przykładem takiego narzędzia jest system OGNIVO, o którym więcej pisaliśmy w jednym z naszych artykułów. Po ustaleniu numeru konta dochodzi do nałożenia blokady na poczet uregulowania długu. Środki odpowiadające wysokością niespłaconemu zobowiązaniu zostają „zamrożone” – nie można ich przelać na inny rachunek czy wypłacić w bankomacie.

4. Uregulowanie należności

Po zajęciu środków na rachunku bankowym urząd skarbowy kieruje wezwanie do stosownego działu bankowości. Wezwanie zawiera informację na temat powodu „zamrożenia” środków oraz polecenie następujących czynności:

• Niedokonywania wypłat środków bez zezwolenia urzędu skarbowego;
• Wydania zablokowanych środków po upływie 7 dni od zawiadomienia;
• Powiadomieniu urzędu skarbowego o ewentualnych przeszkodach w dokonaniu wpłaty (np. brak odpowiednich środków na rachunku dłużnika);

Nie uchroni nas ani posiadanie kont w wielu bankach, ani wizyta w oddziale z obsługą kasową banku. Musimy pogodzić się z faktem, że zablokowane środki zostaną prędzej czy później wytransferowane na poczet stosownego organu administracyjnego.

5. Uwolnienie rachunku bankowego

Kiedy już środki zostaną przekazane organowi skarbowemu, dochodzi do tzw. uwolnienia rachunku bankowego. Oznacza to, że blokada nałożona przez fiskusa zostaje zdjęta i znów możemy dowolnie dysponować środkami na rachunku. Niestety, „przygoda” z zadłużeniem względem urzędu skarbowego może się negatywnie odbić na relacji z bankiem. Najłagodniejszą tego formą będzie tymczasowe obniżenie zdolności kredytowej. Najcięższą zaś konsekwencją może być odmowa udzielenia jakiegokolwiek kredytu gotówkowego, a nawet wypowiedzenie aktualnych kart kredytowych czy limitów w koncie.

Jakich środków nie może zająć urząd skarbowy?

Zarówno komornik, jak i urząd skarbowy nie może zająć nienaruszalnych środków ustawowo uwolnionych spod egzekucji. Kwota wolna od zajęcia komorniczego w 2022 roku wynosi 75% minimalnego wynagrodzenia krajowego. Ponieważ najniższa krajowa wynosi obecnie 3010 złotych, to kwota wolna od zajęcia będzie stanowiła równowartość 2257,50 złotych. Do tego należy zaliczyć sądownie przyznane alimenty oraz renty o charakterze alimentacyjnym tytułem odszkodowania. Poza tymi kwotami spod zajęcia wolne są świadczenia rodzinne (np. 500+), niektóre dodatki (np. świadczenie pielęgnacyjne), zasiłki i inne świadczenia socjalne wskazane w art. 833 par. 6 kodeksu postępowania cywilnego. To bardzo dobra wiadomość dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji rodzinnej. Dzięki temu egzekucja administracyjna nie pozostawi nikogo bez godziwych środków do funkcjonowania i zaspokajania podstawowych potrzeb.

Tomasz Marczewski

Specjalista SEM i SEO. Jego celem jest pomagać osobom zadłużonym i dostarczać im odpowiedzi na wszystkie pytania związane z finansami osobistymi. Pasjonat podróży, motoryzacji i technologii blockchain. Zobacz pozostałe artykuły autora