Cesja wierzytelności – czym jest i jak działa? Darmowy wzór do pobrania

Przeglądając naszego bloga, z pewnością wielokrotnie spotkaliście się z pojęciem „wierzytelność” używanej w kontekście długu. Być może słyszeliście także o cesji lub scedowaniu, czyli czynności umocowanej przepisami Kodeksu cywilnego. Czym jest cesja wierzytelności? Co to znaczy, że dana wierzytelność została scedowana? Z czym wiąże się cesja wierzytelności dla wierzyciela, a czym dla dłużnika? Kim jest cedent, cesjonariusz i co w kwestii cesji ma do powiedzenia sam dłużnik? Na te pytania szczegółowo odpowiemy dzisiejszym wpisem.

Podstawowe pojęcia – wierzytelność, dłużnik, wierzyciel

Nim przejdziemy do kompleksowego i szczegółowego omówienia zagadnienia, warto przypomnieć podstawowe pojęcia związane z tematem. Kiedy bierzesz pożyczkę, kredyt lub chwilówkę online, dochodzi do tzw. zobowiązania finansowego. Jak każde zobowiązanie, tak i to nakłada pewne obowiązki – w tym przypadku terminowego zwrotu pożyczonych pieniędzy. Jeśli z jakichś powodów nie przestrzegasz zapisów umowy, wówczas dochodzi do roszczenia. Osoba pożyczająca pieniądze, czyli wierzyciel, rości od dłużnika zwrot określonej kwoty wraz z zadośćuczynieniem za spóźnienie – odsetkami. Mowa wówczas o wierzytelności, czyli uprawnionym żądaniu spełnienia świadczenia, które było zapisane w umowie – w tym wypadku zwrotu pożyczki. Na tym etapie wierzyciel może dokonać czterech czynności: 

• Umorzyć dług – wówczas dłużnik nie musi zwracać pożyczonych środków;
• Rozpocząć polubowne procedury windykacyjne – negocjatorzy w imieniu wierzyciela lub sam wierzyciel proponuje dłużnikowi dogodną spłatę długu;
• Wszcząć postępowanie sądowe – po rozpatrzeniu sprawy sąd wydaje postanowienie i klauzulę wykonalności, a do działań angażowany jest komornik; 
• Scedować wierzytelność – dochodzi do przekazania praw związanych z długiem podmiotom trzecim, czyli tzw. wykupienia długu;

Co to jest cesja i jakie są jej rodzaje?

Cesja to instytucja cywilnoprawna, która polega na tzw. „przelewie wierzytelności”, czyli przekazania praw związanych z daną umową. Mówiąc o cesji, można mieć na myśli szereg zróżnicowanych umów – umowę pożyczki, umowę leasingu czy chociażby umowa najmu. Na potrzeby tego artykułu przyjmujemy, że mówimy o cesji wierzytelności, która jest wynikiem umowy kredytowej lub pożyczkowej. Sama cesja występuje pod trzema najpowszechniejszymi postaciami:

• Cesja jawna – dłużnik zostaje poinformowany, że doszło do zmiany wierzyciela w wyniku scedowania wierzytelności;
• Cesja ekspres – dłużnik otrzymuje informację, że doszło do zmiany wierzyciela w wyniku spłacenia długu przez podmiot trzeci;
• Cesja globalna – jeden podmiot wykupuje od jednego wierzyciela szereg zobowiązań, np. firma windykacyjna wykupuje od banku długi z tytułu kredytów samochodowych;

Istnieją także szczególne wersje cesji, które funkcjonują pod osobnymi nazwami. Dobrymi przykładami będą:

• Faktoring – wykup nieprzeterminowanych wierzytelności terminowych lub udostępnienie środków do czasu zapłaty zobowiązania przez dłużnika.
• Forfaiting – wykup wierzytelności terminowych, które dotyczą przede wszystkim transakcji zagranicznych.
• Powierniczy przelew wierzytelności – jest to zlecenie windykacji należności podmiotom trzecim, które w przypadku sukcesu zwracają wierzytelność pierwotnemu wierzycielowi, a w przypadku porażki zwracają tytuł egzekucyjny wierzycielowi.

Co może być przedmiotem cesji? Co można scedować?

Zróżnicowanie cesji i mnogość ich rodzajów pozwala sugerować, że praktycznie wszystkie wierzytelności mogą zostać scedowane. Jest to co do zasady prawda – cesji można poddać każdą wierzytelność, nawet przeterminowaną. Hipoteka, ustanowione zabezpieczenia czy zastawy także nie stanowią przeszkody – mogą zostać włączone do umowy cesji. Istnieje jednak wytrych, który zabrania cesji zobowiązania, czyli tzw. pactum de non cedendo. Jest to zastrzeżenie zawierane w umowie, które wyłącza całkowicie lub częściowo możliwość scedowania wierzytelności. Ograniczenie to może być warunkowe (w tym wypadku dłużnik może zastrzec sobie wyrażenie zgody na cesję) lub bezwarunkowe. Jeśli umowa nie zawiera klauzuli pactum de non cedendo ((zakaz cesji– zastrzeżenie umowne wyłączające lub ograniczające możliwość przeniesienia uprawnienia (wierzytelności) z umowy w drodze przelew)), zgoda lub protest dłużnika nie ma znaczenia dla umowy cesji. Oczywistym jest fakt, że nie można scedować wierzytelności, której cesja sprzeciwiałaby się obowiązującym przepisom prawnym. 

Umowa cesji wierzytelności i jej strony: cedent i cesjonariusz

Umowa cesji należy do grupy tzw. umów nazwanych, czyli takich, o których kodeks cywilny wprost stanowi w swoich przepisach. Stronami cesji jest cedent, czyli osoba posiadająca tytuł prawny do wierzytelności oraz cesjonariusz, czyli podmiot zainteresowany nabyciem tytułu prawnego. Dłużnik – choć jest niejako „w centrum uwagi” – nie jest stroną umowy cesji i nie może samostanowić o swoim zobowiązaniu. Sama umowa cesji niesie ze sobą istotne zastrzeżenie – dokonanie tej czynności nie może pogorszyć stanu prawnego dłużnika.

Co powinna zawierać umowa cesji wierzytelności?

Aby umowa była ważna, należy ją sporządzić na piśmie pod rygorem nieważności, a w jej treści muszą znaleźć się takie informacje, jak:

• Data i miejsce sporządzenia umowy;
• Dane cedenta i cesjonariusza;
• Oświadczenie cedenta, z którego jasno wynika, że wierzytelność mu przysługuje;
• Wskazanie tytułu potwierdzającego wierzytelność (np. umowa pożyczki, wystawiona faktura VAT);
• Informacja o dokonaniu przelewu (czyli przeniesienia) wierzytelności wraz z określeniem daty tejże czynności;
• Wskazanie ceny wierzytelności oraz sposobu płatności za wierzytelność;
• Klauzula, wedle której wskazana strona zobowiązuje się poinformować dłużnika o scedowaniu wierzytelności;
• Podpisy cedenta i cesjonariusza;

Do umowy cesji dodaje się załącznik w postaci kopii dokumentu, z którego jasno wynika wierzytelność. Dołączony egzemplarz dokumentu musi się pokrywać z tytułem wskazanym w umowie. Dzięki temu cesjonariusz ma pełne prawo oraz konkretne umocowanie prawne, by dochodzić roszczeń.

Umowa cesji wierzytelności – darmowy wzór do pobrania

Następstwa cesji wierzytelności dla wierzyciela i dłużnika

Scedowanie wierzytelności niesie ze sobą szereg następstw prawnych, które każda ze stron bardzo szybko odczuje. Aby oddać możliwie pełny obraz, warto spojrzeć na tę kwestię z perspektywy cedenta, cesjonariusza i dłużnika:

• Dłużnik nie odczuje zmiany prawnej – w dalszym ciągu zalega z płatnością. Zmienia się jedynie podmiot, któremu należy zwrócić pieniądze – zamiast wierzyciela / cedenta będzie to teraz cesjonariusz. Może natomiast odczuć zmiany faktyczne – cesjonariusz może zastosować agresywniejsze metody windykacji celem szybszego i skuteczniejszego odzyskania wierzytelności.
• Wierzyciel będący jednocześnie cedentem odczuje istotną zmianę prawną – straci on prawo do wierzytelności. Nie będzie to jednak bilans „in minus” – przy scedowaniu należności cedent otrzymuje ustalone wynagrodzenie od cesjonariusza. Po podpisaniu umowy cesji cedent/wierzyciel przestaje wysuwać roszczenia o zapłatę wierzytelności od dłużnika.
• Cesjonariusz również odczuje zmiany prawne – zobowiązuje się on do zapłaty cedentowi i staje się nowym wierzycielem. Kwota wypłacana cedentowi zależy od rodzaju umowy cesji; przy błyskawicznym finansowaniu należność będzie znacznie zaniżona. Zazwyczaj są to kwoty stanowiące 40-60% należności (cesja ekspres) lub 75-90% należności (cesja jawna, płatna po odzyskaniu długu).

Warto pamiętać, że cesja niesie następstwa nie tylko natury prawnej, ale także odbija się na relacji biznesowej. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że niedogodności związane z cesją, których doświadczy dłużnik całkowicie zniechęcą go do dalszej współpracy. Musimy więc się zastanowić, czy jest to taki typ kontrahenta, którego możemy ewentualnie „spisać na straty”. Czasami lepszym rozwiązaniem dla wierzyciela będzie rzeczowa mediacja, a dla dłużnika – kredyt oddłużeniowy.

Tomasz Marczewski

Specjalista SEM i SEO. Jego celem jest pomagać osobom zadłużonym i dostarczać im odpowiedzi na wszystkie pytania związane z finansami osobistymi. Pasjonat podróży, motoryzacji i technologii blockchain. Zobacz pozostałe artykuły autora