Czy małżonek odpowiada za długi współmałżonka po śmierci?

Śmierć bliskiej nam osoby to bardzo przykre przeżycie, w szczególności gdy była to nasza żona lub mąż. Po wyprawieniu uroczystości pogrzebowych przychodzi pora na dopełnienie obowiązków administracyjnych. W toku dokonywanych czynności może się okazać, że denat posiadał liczne zobowiązania, których nie spłacał. Pojawia się zatem pytanie – czy żona odpowiada za długi męża lub czy mąż odpowiada za długi żony po śmierci? Jeśli tak, to czy istnieje możliwość, by nie spłacać zadłużenie zmarłego współmałżonka?

Dziedziczenie ustawowe – jak wygląda?

Wstępem do niniejszego artykułu powinno być przybliżenie procesu dziedziczenia ustawowego. Jest to element hierarchicznej decyzyjności na temat tego, co się stanie ze spadkiem pozostawionym po denacie. Dopiero gdy osoba hierarchicznie wyżej zrzeknie się spadku, możliwe jest przyjęcie bądź odrzucenie spadku przez kolejną osobę. Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, hierarchia dziedziczenia ustawowego wygląda następująco:

1. W pierwszej kolejności dziedzicem staje się żona / mąż oraz dzieci w równych proporcjach (jeśli małżonkowie mieli troje dzieci, wówczas każda z osób otrzyma po ¼ majątku);
2. Po odrzuceniu spadku przez współmałżonka i dzieci możliwość ta przechodzi na rodziców denata;
3. Jeśli rodzice zmarłego nie żyją lub odrzucili spadek, możliwość dziedziczenia przechodzi na rodzeństwo;
4. Jeśli denat nie miał rodzeństwa, doszło do zrzeczenia się spadku lub rodzeństwo nie żyje, dziedziczyć mogą bratankowie i siostrzenice;
5. Jeśli przy bratankach i siostrzenicach nie dojdzie do przyjęcia spadku, to możliwość dziedziczenia przypada dziadkom z obu stron;
6. Jeśli dziadkowie z obu stron odrzucili spadek lub nie żyją, wówczas możliwość dziedziczenia przechodzi na ciotkę, wuja, stryja i stryjenkę;
7. Jeżeli do tej pory spadek nie został przyjęty, możliwość dziedziczenia uzyskują pasierb i pasierbica denata;
8. Jeśli zmarły nie miał przysposobionych dzieci, wówczas spadek przypada gminie, w której denat ostatnio zamieszkiwał. Jeżeli nie da się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania lub spadkodawca zmarł za granicą, wówczas dziedzicem staje się Skarb Państwa. Co istotne, ani gmina ani Skarb Państwa nie mają możliwości odrzucenia spadku.

Co wchodzi w skład masy spadkowej?

„Masa spadkowa” to pojęcie, które przy otwarciu testamentu jest odmieniane przez wszystkie przypadki. Warto więc wiedzieć, co kryje się pod tym pojęciem i o czym rozmawiamy podczas odczytu testamentu. Masa spadkowa to – najogólniej rzecz mówiąc – zbiór praw i obowiązków przysługujących denatowi w momencie śmierci. Poprzez prawa rozumie się wszelkiego rodzaju zgromadzony dobytek, w tym chociażby posiadane udziały w przedsiębiorstwie. Obowiązki z kolei to wszelkie zobowiązania dłużnika, takie jak niespłacone kredyty gotówkowe czy pożyczki prywatne.

Co istotne, kodeks cywilny szczegółowo zawęża grono praw i obowiązków podlegających dziedziczeniu. Do masy spadkowej zaliczają się tylko te elementy, które mają charakter majątkowy. Nie zalicza się zatem obowiązek dozoru elektronicznego ustanowiony na drodze prawa karnego czy koncesji na sprzedaż alkoholu w prowadzonej restauracji. Każda osoba w kolejności hierarchicznego dziedziczenia spadku może podjąć jedną z trzech decyzji dotyczącą majątku. O tym jednak powiemy w dalszej części tekstu, teraz zatrzymamy się przy kwestii długów.

Czy długi są dziedziczne?

Życie zna wiele przypadków, w których żona lub mąż przyjmuje spadek po współmałżonku i dochodzi do gorzkiego rozczarowania. Okazuje się bowiem, że nasz bliski potajemnie zaciągał chwilówki online lub pożyczki społecznościowe. Te bowiem nie wymagają zgody współmałżonka (w przeciwieństwie do kredytów na wysokie kwoty), do tego są niezwykle proste w uzyskaniu. Zaczyna się więc poszukiwanie informacji: czy żona dziedziczy długi po mężu? Czy mąż dziedziczy długi po żonie?

Odpowiedź brzmi – tak, długi są dziedziczne i przechodzą na kolejne osoby objęte postępowaniem spadkowym. (więcej o dziedziczeniu długów przeczytasz tutaj) Tak jak wcześniej wspominaliśmy, w skład masy spadkowej wchodzą nie tylko prawa, ale też obowiązki. Do grupy obowiązków zaliczymy właśnie konieczność zwrotu pożyczonych pieniędzy. Na szczęście, ustawodawca nie zmusza dziedziców do bezwzględnego przejęcia spadku. Poza przyjęciem wprost, istnieje możliwość przyjęcia majątku z dobrodziejstwem inwentarza oraz odrzucenia go.

Sprawdź jak nie dziedziczyć długów.

Co w przypadku śmierci małżonka? Czy odpowiadam za jego długi?

W pierwszej kolejności zawsze dziedziczy żoną lub mąż, tak więc w przypadku śmierci jednego z nich pierwszym dziedzicem jest właśnie współmałżonek. Warto wtedy zastanowić się czy przyjęcie spadku jest na pewno dobrym pomysłem i sprawdzenie zobowiązań, ponieważ nie zawsze przyjęcie spadku może wiązać się z korzyściami. W przypadku gdy odziedziczymy majątek współmałżonka który był obciążony długami, przechodzą one na nas i to my mamy problem z ich spłatą.

Przyjęcie spadku wprost

Pierwszą opcją postępowania z majątkiem jest całkowite i bezwzględne jego przyjęcie, czyli tzw. przyjęcie wprost. Dochodzi tu do sytuacji, w której dziedzic zgadza się na przyjęcie wszystkich praw i obowiązków, niezależnie od wysokości ewentualnych długów. Tę decyzję zalecamy osobom, które wiedzą, że jego żona lub mąż nie miała żadnych zobowiązań lub zobowiązania te były na tyle niewysokie, by wysokością nie przekroczyły pozostawionego dobytku. Niestety, w razie przyjęcia spadku wprost nie ma możliwości ewentualnego odwołania się od spłaty długów.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza

Drugą, a zarazem najpopularniejszą opcją postępowania ze spadkiem jest przyjęcie go z dobrodziejstwem inwentarza. Pojęcie to oznacza, że spadkobierca zgadza się spłacić długi tylko i wyłącznie do wysokości majątku dłużnika. Jeśli – przykładowo – denat posiada kredyt samochodowy w wysokości 80.000 złotych, a wycena majątku opiewa na 50.000 złotych, wówczas spadkobierca zwraca wierzycielowi nie 80.000, ale 50.000 złotych. To dobre zabezpieczenie, a zarazem postępowanie znacznie bardziej ostrożne niż przyjęcie spadku wprost.

Odrzucenie spadku

Ostatnią z możliwości jest odrzucenie spadku, czyli potraktowanie uprawnionego dziedzica tak, jak gdyby nie dożył on otwarcia testamentu. Wówczas osobie odrzucającej spadek nie przysługują ani dobra materialne zgromadzone przez zmarłego, ani też nie musi regulować jego długów. Co ciekawe, może się okazać, że w grupie osób uprawnionych część dziedziców (np. matka i jeden z synów) przyjmie spadek, a część (np. drugi syn) odrzuci. Jest to działanie jak najbardziej dopuszczalne, a samo odrzucenie rekomendujemy w sytuacji, gdy wiemy o sporych długach denata.

sprawdź również:

Jak nie dziedziczyć długów? Wszystko, co spadkobiercy powinni wiedzieć

Jak przyjąć lub odrzucić spadek?

Co do zasady odrzucenie lub przyjęcie spadku polega na złożeniu oświadczenia woli. Czynu tego można dokonać przed sądem lub przed notariuszem w sposób ustny lub pisemny. Należy jednak pamiętać, że przy formie pisemnej konieczny jest podpis urzędowo poświadczony. Aby przyjąć lub odrzucić spadek, konieczne jest posiadanie pełni zdolności do czynności prawnych. Co za tym idzie, w imieniu osób małoletnich oświadczenie woli składa ich opiekun prawny lub rodzic.

Na wykonanie czynności prawnych związanych z postępowaniem spadkowym każdy dziedzic ma 6 miesięcy od uprawomocnienia się mocy posiadania. Oznacza to, że postępowanie spadkowe może się ciągnąć latami. Po odrzuceniu spadku przez współmałżonka i dzieci rozpoczyna się kolejny półroczny cykl, w trakcie którego czynności dokonują rodzice denata. Po odrzuceniu spadku przez rodziców kolejne 6 miesięcy mają bracia i siostry zmarłego, i tak dalej aż do przyjęcia spadku. Jeżeli ktoś nie odrzuci spadku w terminie 6 miesięcy, sukcesja (proces dziedziczenia) zostaje uznana za zakończoną i przyjętą przez spóźnialskiego.

Wyjście awaryjne – ubezpieczenie na wypadek śmierci

Zastanawiasz się nad przyjęciem lub odrzuceniem spadku po kimś, kto posiadał zobowiązanie w banku? Tutaj warto dobrze się zastanowić i zaczekać z definitywnym odrzuceniem spadku do momentu sprawdzenia dokumentów kredytowych. Wiele banków proponuje bowiem do kredytu konsumenckiego ubezpieczenie na wypadek utraty pracy i śmierci. Jeżeli denat posiadał zobowiązanie z wykupionym ubezpieczeniem, wówczas ubezpieczyciel spłaca resztę kredytu w imieniu zmarłej osoby. Oznacza to, że bank nie będzie dochodzić długu od spadkobiercy, co z pewnością odciąży dziedzica w regulowaniu zobowiązań.

Długi a zajęcie nieruchomości – na to musisz uważać!

Wielu osobom wydaje się, że nawet zabezpieczenie w postaci przyjęcia testamentu z dobrodziejstwem inwentarza uchroni przed nieprzyjemnościami. Problem pojawia się w sytuacji, gdy zmarły pozostawia po sobie nieruchomość oraz znaczne długi. Załóżmy, że masa spadkowa dłużnika składa się z zaniedbanej kawalerki w małym mieście o wartości 140.000 złotych, samochodu wartego 50.000 złotych i oszczędności w wysokości 10.000 złotych. Równolegle dług w postaci niespłaconego kredytu wynosi 200.000 złotych, a spadkobierca jest właścicielem dwupokojowego mieszkania o wartości 255.000 złotych. Osoba dziedzicząca w teorii powinna spłacić dług poprzez sprzedaż mieszkania, samochodu i uruchomienia oszczędności. W praktyce komornik – jeśli podjął działania – może zadecydować, że nie chce czekać na wyprzedaż odziedziczonego majątku. Ma on uprawnienia, by zająć atrakcyjniejszą część majątku spadkobiercy, czyli dwupokojowe mieszkanie, by jak najszybciej wyegzekwować dług. Spadkobierca może zatem być zmuszony do przeprowadzki do mniej atrakcyjnej nieruchomości. Warto więc dwa razy się zastanowić, czy odrzucenie spadku nie będzie po prostu bezpieczniejszym rozwiązaniem przy nieznajomości wysokości zobowiązań denata.

Tomasz Marczewski

Specjalista SEM i SEO. Jego celem jest pomagać osobom zadłużonym i dostarczać im odpowiedzi na wszystkie pytania związane z finansami osobistymi. Pasjonat podróży, motoryzacji i technologii blockchain. Zobacz pozostałe artykuły autora