Śmierć bliskiej osoby zwykle wiąże się z wieloma emocjami i przeżyciami. Najbliższa rodzina musi też wtedy spełnić sporo formalności. Poza organizacją pogrzebu i załatwieniem spraw urzędowych, należy też zająć się testamentem. Wiele osób nie wie, co zrobić z testamentem. Jego otwarcie i ogłoszenie może być natomiast podstawą do nabycia spadku na podstawie testamentu. W dzisiejszym artykule postaramy się podpowiedzieć, co zrobić z testamentem. Poradnik powinien być szczególnie cenny dla wszystkich, których bliska osoba zmarła i chcą dopełnić niezbędnych formalności.
- Dziedziczenie testamentowe – co to jest?
- Co zrobić z testamentem? Otwarcie testamentu i jego ogłoszenie
- Gdzie otworzyć testament i ogłosić go? Co zrobić z testamentem po śmierci testatora?
- Co zrobić z testamentem po śmierci?
- Kiedy następuje otwarcie testamentu i jego ogłoszenie?
- Kto uczestniczy w otwarciu i ogłoszeniu testamentu?
- Co zrobić z testamentami, jeśli jest ich kilka?
- Co zrobić z testamentem podczas otwarcia i ogłoszenia – protokół
- Koszt otwarcia testamentu u notariusza
- Kto nabywa spadek po otwarciu testamentu?
- Co zrobić z testamentem – podsumowanie
Dziedziczenie testamentowe – co to jest?
Co to jest testament? Dokument ten zawiera ostatnią wolę spadkodawcy. Testament jest jednocześnie podstawą do dziedziczenia testamentowego. Określa ono, kto (osoba lub instytucja) nabędzie prawo do majątku osoby zmarłej. Jest to więc nieco inna procedura, niż w przypadku dziedziczenia ustawowego – wtedy to przepisy określają, komu należy się jaka część majątku. Dziedziczenie testamentowe oznacza, że to zmarły – twórca testamentu – wybiera, kto i w jakiej proporcji otrzyma prawo do jego majątku. Z tego względu to, co zrobić z testamentem, powinno być szczególnie istotne dla osób, które mogą być spadkobiercami majątku lub jego części.
Osobę zmarłą, która sporządziła testament, nazywamy testatorem. W przypadku braku testamentu w życie wchodzi procedura dziedziczenia ustawowego.
Co zrobić z testamentem? Otwarcie testamentu i jego ogłoszenie
Testament jest dokumentem sporządzonym przez testatora za życia. Niektórzy decydują się na sporządzenie testamentu w podeszłym wieku. Dobrą praktyką jest jednak wcześniejsze sporządzenie testamentu. Dotyczy to szczególnie osób, które dysponują sporym majątkiem. Testament może okazać się kluczowy przy podziale majątku między bliskimi (ale nie tylko) zmarłego, niejednokrotnie pozwala uniknąć rodzinnych sporów i konieczności stawania przed sądem w celu załatwienia sprawy.
Co zrobić z testamentem po śmierci testatora? Podczas ustalania kręgu spadkobierców najważniejszym etapem jest otworzenie testamentu. Następnie miejsce ma ogłoszenie testamentu. Ten etap ma na celu potwierdzenie, że testament jest dokumentem wskazującym na ostatnią wolę zmarłego. Podczas otwarcia i ogłoszenia testamentu istotne jest także sprawdzenie się, czy jest autentyczny i nie budzi wątpliwości. Czy nie ma na na nim żadnych przekreśleń, dopisków, czy testament został sporządzony własnoręcznie, odpowiednio podpisany, itp. Ogłoszenie testamentu ma na celu umożliwienie dostępu do niego osobom, które mogłyby pretendować do otrzymania w spadku części majątku testatora. Jeżeli testament budzi ich wątpliwości, mają prawo zgłosić to.
Gdzie otworzyć testament i ogłosić go? Co zrobić z testamentem po śmierci testatora?
Otwarcie i ogłoszenie testamentu następuje w sądzie lub u notariusza. Kiedy wybrać jedną z tych możliwości? Artykuł 646 Kodeksu postępowania cywilnego reguluje to. Osoba będąca w posiadaniu testamentu (zwykle członek rodziny, np. małżonek testatora, dziecko, rodzic) musi złożyć go w sądzie. Dzieje się to w momencie, gdy nabywa wiedzę o śmierci twórcy testamentu. Odpowiednia instytucja to sąd rejonowy właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania testatora. Czasem dochodzi do sporządzenia testamentu w obecności notariusza. Wtedy testator może po prostu pozostawić tam testament. W Polsce nie ma więc przepisów, które jednoznacznie wskazywałyby na to, czy otwarcie testamentu ma nastąpić w sądzie, czy u notariusza.
W obu przypadkach otwarcie i ogłoszenie testamentu (w sądzie lub u notariusza) ma miejsce po nabyciu wiedzy o śmierci. Dowodem zwykle jest akt zgonu testatora. Dla rodziny i bliskich zainteresowanych testamentem, korzystniejsze jest jednak otwarcie go u notariusza. Pozwala to znacznie skrócić czas oczekiwania na dokończenie całej procedury. Oczekiwanie na ogłoszenie testamentu w sądzie może bowiem przeciągać się nawet przez kilka miesięcy. Jeżeli rodzina i bliscy (spadkobiercy) są zgodni co do testamentu, a jego treść i autentyczność nie budzą zastrzeżeń, sprawa podziału spadku może się zakończyć nawet na jednej wizycie u notariusza.
Co zrobić z testamentem po śmierci?
Jeżeli posiadasz testament, należy go dostarczyć do sądu rejonowego odpowiedniego dla miejsca zamieszkania zmarłego. Czasem w głowach bliskich testatora pojawia się pytanie: kto składa wniosek o otwarcie i ogłoszenie testamentu? W praktyce odpowiedź jest bardzo prosta – nie trzeba tego robić. Gdy sąd (lub notariusz) zdobędzie wiedzę o śmierci twórcy testamentu, otwarcie nastąpi automatycznie. Testament będący już w posiadaniu sądu lub notariusza nie zostanie więc w żadnym przypadku “zapomniany” lub pominięty. Właśnie dlatego w celu skutecznego stworzenia testamentu warto też zgłosić go od razu do notarialnego rejestru testamentów.
Wykonawca testamentu, czyli osoba dbająca o jego otwarcie i realizację, może jednak złożyć wniosek o otworzenie i ogłoszenie testamentu. Najczęściej następuje to jednak po prostu po znalezieniu testamentu – już po śmierci testatora.
Kiedy następuje otwarcie testamentu i jego ogłoszenie?
Kolejną istotną kwestią jest to, po jakim czasie od śmierci testatora następuje odczytanie i ogłoszenie testamentu. Kodeks postępowania cywilnego nie wskazuje żadnego konkretnego terminu,. Z jednej strony to dobrze – rodzina i bliscy zmarłego nie muszą zbyt spieszyć się w tej trudnej dla siebie sytuacji. Czasem jednak postępowanie spadkowe przeciąga się z tego względu nawet na kilka miesięcy.
Zarówno otworzenie i ogłoszenie testamentu, jak i stwierdzenie nabycia spadku następują w sądzie oczywiście po śmierci testatora. Najczęściej odbędzie się to na posiedzeniu. Sąd wyznaczy termin, gdy zgłoszą się do niego spadkobiercy. Ciężko jednak wskazać na konkretny termin i czas oczekiwania na dopełnienie formalności.
Kto uczestniczy w otwarciu i ogłoszeniu testamentu?
Co zrobić z testamentem, gdy jesteś potencjalnym spadkobiercą? Warto stawić się na otwarciu i ogłoszeniu testamentu. Sąd nie informuje jednak o konkretnym terminie możliwych spadkobierców. Jeśli testament jest otwierany w kancelarii notarialnej, z pewnością podczas otwarcia powinien znaleźć się tam też choćby jeden ze spadkobierców – osoba wyznaczona w testamencie do spadku. W przypadku, gdy notariusz nie ma pewności co do spadkobierców i testamentu, akt poświadczający dziedziczenie nie jest wydawany. Wtedy sprawa trafia do sądu, który postara się szukać spadkobierców.
Co zrobić z testamentami, jeśli jest ich kilka?
Zdarzają się sytuacje, gdy osoba zmarła przed śmiercią wykonała kilka testamentów. Niekiedy kolejny testament odwołuje wszystkie poprzedni. Czasem testator w poszczególnych testamentach przekazuje różne części swojego majątku – na przykład osobno mieszkanie, osobno zgromadzone za życia pieniądze. Co zrobić z testamentem, gdy nie jest to jedyny dokument tego typu? Po prostu należy otworzyć je wszystkie.
Unieważnienie poprzedniego testamentu (sporządzonego przez testatora wcześniej) ma miejsce tylko wtedy, gdy taka wola jest wyraźnie oświadczona w późniejszym testamencie. Jeśli tak nie jest, odwołane są tylko te fragmenty wcześniejszego testamentu, których nie można pogodzić z nowszymi zapisami.
Co zrobić z testamentem podczas otwarcia i ogłoszenia – protokół
W myśl polskiego prawa otwarcie i ogłoszenie testamentu musi się wiązać z wykonaniem protokołu. Znajdują się w nim takie informacje, jak:
- data sporządzenia protokołu
- data złożenia testamentu
- opis stanu zewnętrznego testamentu
- dane osoby, która złożyłą testament
Data otwarcia i ogłoszenia są ponadto zapisywane na samym testamencie.
Koszt otwarcia testamentu u notariusza
Ile kosztuje otwarcie i ogłoszenie testamentu w kancelarii notarialnej? Nie jest to wysoka suma. Otwarcie i ogłoszenie testamentu wraz z wykonaniem stosownego protokołu to koszt jedynie 50 złotych + VAT.
Kto nabywa spadek po otwarciu testamentu?
Po otwarciu i ogłoszeniu testamentu dochodzi do nabycia spadku. W najprostszej sytuacji, gdy nie ma wątpliwości co do spadkobierców, procedura jest szybka i zamyka się na jednym posiedzeniu. Jeżeli testatorem była osoba samotna, sąd zleca odnalezienie jej potencjalnych spadkobierców. Gdy spadkobiercy się nie znajdą, majątek zmarłego przypada gminie lub skarbowi państwa. Sporządzenie testamentu nie oznacza też konieczności wskazania konkretnej osoby. Można oddać swój zgromadzony podczas życia majątek organizacji charytatywnej, jednej z fundacji, wspólnocie religijnej, itp. Przy podziale spadku w związku z otworzonym testamentem, ustalany jest też ewentualny zachowek.
Co zrobić z testamentem – podsumowanie
Podsumowując, sporządzenie testamentu znacznie ułatwia podział spadku pozostałego po osobie zmarłej. Bez spisanego u notariusza lub własnoręcznie testamentu, majątek może zostać odgórnie podzielony (dziedziczenie ustawowe) między członków rodziny. Co zrobić z testamentem po śmierci testatora? Mając go w posiadaniu należy przekazać dokument do sądu rejonowego odpowiadającego ostatniemu miejscu zamieszkania zmarłego. Następnie następuje otwarcie i ogłoszenie testamentu. W dalszej kolejności dochodzi do przyznania spadku konkretnym osobom lub instytucjom.