Urlop macierzyński, rodzicielski, ojcowski – jak działa?

Urlop macierzyński to obowiązkowe zwolnienie z pracy, zagwarantowane prawnie każdej pracownicy, która urodziła dziecko, bez względu na rodzaj umowy o pracę. Pewna część takiego urlopu przysługuje również ojcowi dziecka, a także innym osobom, które przyjęły dziecko na wychowanie. Taki rodzaj odpoczynku od pracy zarobkowej ma na celu umożliwić rodzicom odpowiednią regenerację i wypoczynek przed powrotem do wykonywania zawodu. Sprawdźmy, na jakich zasadach działają poszczególne urlopy. 

Czym jest urlop macierzyński?

Zwolnienie z pracy w ramach urlopu macierzyńskiego przysługuje każdej pracownicy, która stała się matką. Nie ma przy tym znaczenia rodzaj umowy o pracę, kryterium dochodowe czy też staż pracy i jej wymiar czasowy. Sam urlop musi zostać wykorzystany w naturze, co oznacza że nie można go wymienić na równowartość pieniężną ani inny rodzaj benefitu. 

Podczas korzystania z urlopu macierzyńskiego, pracownicy nie przysługuje standardowe wynagrodzenie. Zamiast tego, matka dziecka jest uprawniona do zasiłku macierzyńskiego. Wysokość takiego zasiłku zależna jest od jego podstawy, którą wylicza się na podstawie średniego wynagrodzenia za 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku o zasiłek. 

Ile trwa urlop macierzyński?

Urlop macierzyński jest obowiązkowy, a pracownica musi po porodzie wykorzystać przynajmniej 14 tygodni odpoczynku od pracy zarobkowej. Ilość dni urlopu macierzyńskiego uzależniona jest bezpośrednio od tego, ile dzieci urodziło się podczas jednego porodu. 

Długość urlopu macierzyńskiego, a liczba urodzonych dzieci:

• 20 tygodni – jedno dziecko urodzone przy jednym porodzie
• 31 tygodni – dwoje dzieci urodzonych przy jednym porodzie
• 33 tygodnie – troje dzieci urodzonych przy jednym porodzie
• 35 tygodni – czworo dzieci urodzonych przy jednym porodzie
• 37 tygodni – pięcioro lub więcej dzieci urodzonych przy jednym porodzie

Zrezygnowanie z urlopu po 14 tygodniach jest możliwe tylko wówczas, gdy pozostałą jego część wykorzysta ojciec dziecka, przeznaczając ten czas na opiekę nad nim. W takim przypadku konieczne będzie przekazanie pracodawcy pisemnego wniosku w sprawie rezygnacji z korzystania z części urlopu macierzyńskiego. Należy to zrobić w terminie nie krótszym niż 7 dni przed powrotem do pracy.

Czy można skorzystać z urlopu macierzyńskiego przed porodem?

Każda pracownica może wykorzystać maksymalnie 6 tygodni swojego urlopu macierzyńskiego przed porodem. Aby skorzystać z urlopu przed porodem, należy złożyć pracodawcy stosowny wniosek. Całkowita suma tygodni urlopu przysługujących po porodzie zostanie zmniejszona o wykorzystany czas urlopu przed porodem. 

Przyjęcie dziecka, a urlop macierzyński

Z urlopu macierzyńskiego mogą skorzystać nie tylko biologiczni rodzice dzieci. Możliwe jest bowiem skorzystanie z takiego zwolnienia z pracy, przyjmując dziecko na wychowanie lub będąc dla niego rodziną zastępczą. W takim przypadku wymiar czasowy, jaki przyjmuje urlop macierzyński, jest taki sam jak dla biologicznych matek. 

Urlop na zasadach urlopu macierzyńskiego wynosi:

• 20 tygodni – przyjęcie jednego dziecka
• 31 tygodni – przyjęcie jednocześnie dwójki dzieci
• 33 tygodnie – przyjęcie jednocześnie trójki dzieci
• 35 tygodni – przyjęcie jednocześnie czwórki dzieci
• 37 tygodni – przyjęcie jednocześnie piątki lub większej liczby dzieci

Uwaga: Urlop macierzyński dla osób przyjmujących dziecko albo pełniących rolę rodziny zastępczej dotyczy tych dzieci, które nie ukończyły jeszcze 7. roku życia. W przypadku dzieci, wobec których odroczono obowiązek szkolny, limit wieku dziecka wynosi 10 lat. 

Zasiłek macierzyński – czym jest?

Zasiłek macierzyński jest wypłacany zamiast standardowego wynagrodzenia, należny pracownikom, którzy skorzystali z urlopu macierzyńskiego. Świadczenie to wypłacane jest co miesiąc. 

100% podstawy zasiłku wypłacane jest przez okres:

• do 6 tygodni, w przypadku urodzenia jednego dziecka
• do 8 tygodni, w przypadku urodzenia dwójki lub większej liczby dzieci
• do 3 tygodni, w przypadku przyjęcia dziecka do 7. roku życia (lub dziecka do 10. roku życia z odroczonym obowiązkiem szkolnym)

Po minięciu wyżej wymienionego okresu, zasiłek macierzyński wypłacany jest w wysokości 60% jego podstawy. Istnieje jednak szansa na to, aby otrzymywać zasiłek w wysokości 80% podstawy, gdy spełni się odpowiednie kryteria. 

Kto może liczyć na zasiłek w wysokości 80% podstawy?

• ubezpieczona pracownica, która złożyła wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim (nie później, niż 21 dni po porodzie)
• ubezpieczona osoba, niebędąca pracownicą, która nie później niż 21 dni po porodzie złoży wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego
• ubezpieczony pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i w ciągu 21 dni od tego zdarzenia złoży wniosek o urlop rodzicielski
• ubezpieczona osoba, niebędąca pracownikiem, która przyjęła dziecko na wychowanie i w ciągu 21 dni od tego zdarzenia złożyła wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego 

Interesuje was, na jakie inne zasiłki mogą liczyć rodziny? Więcej informacji znajdziecie w naszym wpisie na ten temat: Zasiłki rodzinne i dodatki 2022 / 2023 – dostępne świadczenia. 

Czym jest urlop ojcowski i ile trwa?

Mogłoby się wydawać, że urlop ojcowski i urlop macierzyński działają na takich samych zasadach. Tak jednak nie jest, a zwolnienie z pracy dla ojców opiewa na znacznie krótszy wymiar czasowy. Wynosi on bowiem 2 tygodnie. 

Pozytywnym aspektem jest fakt, iż okres urlopu może być wykorzystany w dowolnym czasie, zanim dziecko ukończy 24. miesiąc życia. Co więcej, można wykorzystać cały okres dwóch tygodni, ale można też rozłożyć urlop na dwie jednotygodniowe części. 

W celu uzyskania urlopu ojcowskiego należy złożyć do pracodawcy odpowiedni wniosek. Trzeba to zrobić w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania ze zwolnienia. 

Na czym polega urlop rodzicielski?

Urlop rodzicielski przysługuje po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, i może z niego skorzystać zarówno ojciec dziecka, jego matka, lub oboje rodziców jednocześnie. Taki rodzaj urlopu może być udzielony jednorazowo lub rozłożony na maksymalnie cztery części, następujące po sobie. Skorzystać mogą rodzice dziecka, które nie ukończyło jeszcze 6. roku życia. 

Ile wynosi urlop rodzicielski?

• 32 tygodnie – w przypadku urodzenia jednego dziecka
• 34 tygodnie – w przypadku urodzenia dwójki lub większej liczby dzieci 
• 29 tygodni – w przypadku przyjęcia dziecka do 7. roku życia (lub dziecka do 10. roku życia z odroczonym obowiązkiem szkolnym)

W celu skorzystania z urlopu rodzicielskiego należy złożyć wniosek do pracodawcy w terminie nie krótszym, niż 21 dni przed rozpoczęciem urlopu.

W tym miejscu należy wspomnieć o tym, że urlop rodzicielski nie wyklucza się z pracą. Pracownik na czas takiego urlopu nadal może wykonywać swoje czynności zarobkowe, w wymiarze czasowym wynoszącym połowę standardowego wymiaru. Jeżeli dana osoba zdecyduje się na takie działanie, to może liczyć na proporcjonalne wydłużenie czasu urlopu rodzicielskiego. Przykładowo, pracując według połowy wymiaru, standardowy urlop przedłuża się z 32 tygodni do 64 tygodni.

Cezary Mański

Pasjonat popkultury, finansów i nowych technologii. Uwielbia słowo pisane, ceni sobie spokojne i rozsądne podejście do życia. Największą satysfakcję przynosi mu rozwijanie własnych kompetencji. Zobacz pozostałe artykuły autora