Ubezwłasnowolnienie, a długi i kredyt – co warto wiedzieć?

Ubezwłasnowolnienie to ochrona polegająca na częściowym lub całkowitym pozbawieniu danej osoby zdolności do czynności prawnych. Następuje ono na skutek orzeczenia sądowego i pozwala ochronić poszczególne jednostki przed ewentualnymi konsekwencjami swoich działań. Zobaczmy, jak sprawa wygląda w przypadku kredytobiorców i dłużników.

Ubezwłasnowolnienie – co oznacza i jakie są jego skutki?

Status ubezwłasnowolnienia na mocy orzeczenia sądu może otrzymać jedynie osoba, która nie jest zdolna do kierowania swoimi decyzjami. Orzeczenia wydawane są indywidualnie, w zależności od sytuacji i warunków. Z tego powodu możliwe jest zarówno całkowite, jak i częściowe ubezwłasnowolnienie. Czym różnią się między sobą?

Ubezwłasnowolnienie całkowite pozbawia zdolności do jakichkolwiek czynności prawnych, które mogłyby zostać wykonane. W takim przypadku nawet obecność opiekuna danej osoby nic nie zmienia, a umowy i inne zobowiązania nie mogą zostać zawarte. 

Ubezwłasnowolnienie częściowe nakłada jedynie ograniczenia w kwestii zdolności do czynności prawnych, ale nie blokuje ich całościowo. Pod nadzorem kuratora możliwe jest dokonywanie poszczególnych czynności, takich jak zawarcie umowy o pożyczkę. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę, czyli sądową formę ochrony zbliżoną do opieki. 

Ubezwłasnowolnienie – kto może zgłosić?

Otrzymanie statusu osoby ubezwłasnowolnionej możliwe jest jedynie, gdy dana osoba sama nie może podejmować świadomych decyzji. Sprawy o ubezwłasnowolnienie rozstrzygają sądy okręgowe, które korzystają z pomocy specjalistów, takich jak psycholodzy, neurologowie i psychiatrzy. 

Wniosek o przyznanie statusu ubezwłasnowolnienia mogą kierować do sądu okręgowego osoby najbliższe oraz uprawnione, takie jak:

• małżonek lub małżonka
• rodzeństwo
• krewni w linii prostej
• przedstawiciel ustawowy
• prokurator
• Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka

Jeżeli dana osoba posiada przedstawiciela ustawowego, to nie jest możliwe złożenie wniosku o jej ubezwłasnowolnienie przez krewnych. Co więcej, wnioski wysyłane w złych intencjach bądź działając lekkomyślnie, narażają się na karę grzywny w wysokości do 3000 złotych. 

Ubezwłasnowolnienie, a zobowiązania finansowe 

Kwestia istniejących zobowiązań finansowych postrzegana jest indywidualnie, i wiele zależy zarówno od samego długu, jak i od tego, jaki status ma dana osoba. Z tego powodu ciężko jednoznacznie wskazać, jak potoczy się dana sprawa, ale możliwe jest przewidzenie skutków określonych czynności. 

Co, jeżeli osoba ubezwłasnowolniona podpisze umowę o pożyczkę lub kredyt? Jeżeli jest to ubezwłasnowolnienie całkowite, to taka umowa jest nieważna, bez względu na inne czynniki. Podobnie jest w przypadku osób ubezwłasnowolnionych częściowo, które zawarły umowę bez wiedzy i zgody opiekuna. Jeżeli jednak środki zostały przekazane danej osobie, ponieważ wierzyciel nie wiedział o ubezwłasnowolnieniu, to należy je zwrócić. Dotyczy to zarówno części kapitałowej, jak i ustawowej części odsetkowej. Odsetki umowne, dodatkowe opłaty takie jak prowizja, czy nawet odsetki za opóźnienie nie obowiązują w takim przypadku.

Inaczej jest w przypadku osób, które nie były objęte ubezwłasnowolnieniem częściowym ani całkowitym w momencie zawierania danej umowy. Wówczas przeprowadzane jest postępowanie, którego celem jest zbadanie, w jakim stanie zdrowia znajdowała się dana osoba. Zaburzenia psychiczne, choroby psychiczne, a także niedorozwój umysłowy stanowią odpowiedni powód do unieważnienia umowy. 

Kto jest odpowiedzialny za dług osoby ubezwłasnowolnionej?

Osoba ubezwłasnowolniona częściowo, która za zgodą opiekuna zawarła umowę o pożyczkę, kredyt lub inne zobowiązanie finansowe, jest odpowiedzialna za swój dług. Spłata odbywa się na takich samych warunkach, co w przypadku klientów bez statusu osoby ubezwłasnowolnionej. Aby możliwe było zawarcie umowy, opiekun musi uzyskać od sądu opiekuńczego zgodę na dokonanie takiej czynności w imieniu osoby ubezwłasnowolnionej.

Mimo iż to opiekun zawiera umowę, działając w imieniu osoby ubezwłasnowolnionej, to nie ma on uprawnień do środków przekazanych w jej ramach. Cała kwota pożyczki lub kredytu trafia do osoby ubezwłasnowolnionej, a zarządzanie tymi pieniędzmi przez opiekuna jest działaniem bezprawnym. 

Ubezwłasnowolnienie – czy możliwe jest umorzenie kredytu?

Bank może umorzyć kredyt osoby ubezwłasnowolnionej, jednak nie ma takiego obowiązku. Oznacza to, że ostateczna decyzja w tej kwestii należy do wierzyciela, i może okazać się, że dana pożyczka, chwilówka lub kredyt dalej będą obowiązywały. W takiej sytuacji osoba, której dotyczy ubezwłasnowolnienie, musi zwrócić kwotę świadczenia wraz z odsetkami ustawowymi. Nie obowiązują jednak dodatkowe opłaty, takie jak odsetki umowne, prowizja, czy też kary umowne. 

Ubezwłasnowolnienie, a testament

Sporządzenie testamentu jest czynnością prawną, toteż osoba ubezwłasnowolniona nie może wykonać takiej czynności. Oznacza to, że w przypadku jej śmierci występuje dziedziczenie ustawowe. Elementy spadku otrzymuje osoba, która jest pierwsza w kolejności dziedziczenia. Dotyczy to zarówno pieniędzy, towarów, a także zobowiązań finansowych. 

Spadkobierca nie musi jednak przyjmować długu osoby, której dotyczyło ubezwłasnowolnienie. Możliwe jest całkowite odrzucenie spadku, a wówczas przechodzi on na osobę następną w kolejności dziedziczenia. Najkorzystniejszą opcją jest jednak przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, które oznacza, że spadkobierca odpowiada za długi wyłącznie do wysokości odziedziczonych aktywów. W takiej sytuacji nawet jeśli spadkodawca ma długi, to osoba przejmująca je nie będzie stratna. 

Jeżeli chcecie dowiedzieć się więcej o dziedziczeniu i jego kolejności, to zachęcamy do lektury naszego wpisu na ten temat: Dziedziczenie długów – co oznacza i na czym polega? Informacje o spadku.

Ubezwłasnowolnienie – czy windykacja należności nadal obowiązuje?

Jeżeli stwierdzono, że osoba której dotyczy ubezwłasnowolnienie w czasie zawierania umowy wykazywała odpowiedni stan zdrowia, to zobowiązanie jest ważne. Oznacza to, że windykacja należności nadal obowiązuje, a wierzyciel może samodzielnie lub z pomocą firmy windykacyjnej starać się o odzyskanie środków. 

Windykacja osoby ubezwłasnowolnionej różni się tym, że odbywa się za pośrednictwem opiekuna. Wierzyciel lub windykator powinni się kontaktować z opiekunem, ale dochodzić roszczenia majątkowego od osoby zawierającej umowę. W przypadku przeniesienia sprawy na drogą sądową, to opiekun reprezentuje osobę ubezwłasnowolnioną. Aby uchronić taką osobę przed skutkami braku spłaty, opiekun może także ogłosić w jego imieniu upadłość konsumencką. 
Chcecie dowiedzieć się więcej o windykacji? Przeczytajcie nasz artykuł poświęcony tej kwestii: Windykacja należności – na czym polega? Wszystko o windykacji zadłużeń.

Cezary Mański

Pasjonat popkultury, finansów i nowych technologii. Uwielbia słowo pisane, ceni sobie spokojne i rozsądne podejście do życia. Największą satysfakcję przynosi mu rozwijanie własnych kompetencji. Zobacz pozostałe artykuły autora