Książeczka mieszkaniowa – jak z niej korzystać?

Część z was może pamiętać książeczkę mieszkaniową, którą nosi rodzice lub dziadkowie zakładali nam z myślą o pomocy w zakupie przyszłego M2. Dla wielu było to podstawowe narzędzie w czasach PRL pozwalające na oszczędzenie środków. Do dziś wielu Polaków posiada nadal ten dokument oraz zachowało prawo do środków, które zostały tam zgromadzone. Czy nadal można dokonać wypłaty z książeczki mieszkaniowej? 

Czym jest książeczka mieszkaniowa?

Książeczka mieszkaniowa to pewnego rodzaju instrument finansowy, który dziś nie jest specjalnie popularny. Dla młodego pokolenia może być wręcz pewną nowością i ciekawostką. W czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej książeczki były bardzo popularne i stanowiły dowód, potwierdzający ile środków obywatel zgromadził na swoim rachunku oszczędnościowym.

Powszechnie korzystano z tej formy oszczędzania, zbierając każdy grosz i oczekując możliwości zakupu mieszkania spółdzielczego. Wiele osób zakładało książeczki mieszkaniowe swoim dzieciom lub wnukom, tuż po ich urodzeniu, w nadziei, że w momencie, gdy osiągną pełnoletność, otrzymają odpowiednią ilość środków, która wesprze ich przy zakupie własnego mieszkania. 

Inflacja z lat 90. i klęska książeczek mieszkaniowych

Idea posiadania książeczek mieszkaniowych była bardzo dobra, a model oszczędzania –wygodny dla obywateli. Niestety, historia bardzo brutalnie obeszła się z tą formą finansowania przyszłych zakupów mieszkaniowych. W wyniku hiperinflacji, która powstała podczas burzliwych przemian gospodarczych na początku lat 90. ubiegłego stulecia, wartość i znaczenie książeczek mieszkaniowych drastycznie spadły.

Oprócz wyjątkowo niekorzystnych wskaźników procentowych dodatkowym elementem wpływającym na książeczki mieszkaniowe była przeprowadzona w 1995 roku denominacja waluty. Denominacja w połączeniu z ogromną hiperinflacją powodowała, że wartość waluty osiągała poziomy niemal bez żadnej wartości. Zgodnie z decyzją Sądu Najwyższego podjętą w 1993 roku środki zgromadzone do tego momentu w ramach książeczek mieszkaniowych nie zostały objęte waloryzacją. W efekcie oznaczało to utratę posiadanych oszczędności milionów Polaków. Pomimo pracy i działań rządu, które wybitnie niekorzystnie wpłynęły na sytuację finansową i oszczędnościową obywateli, pozostaje grupa, która nadal jest w posiadaniu książeczek mieszkaniowych.

Książeczki mieszkaniowe wiecznie żywe

Według różnych statystyk wciąż aktywne pozostaje od kilkuset tysięcy do nawet miliona tego rodzaju form oszczędzania. Jeżeli Ty również jesteś nadal w posiadaniu oszczędnościowej książeczki mieszkaniowej, możesz zainteresować się aktem prawnym, który reguluje prawa i obowiązki względem właścicieli. Mowa tutaj o ustawie z dnia 30. listopada 1995 roku o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych w udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych. Jeżeli chcielibyśmy wypłacić środki znajdujące się na książeczce mieszkaniowej, musimy ją koniecznie zarejestrować. Obowiązek ten należy zrealizować w oddziale banku PKO, w którym dana osoba posiada konto oszczędnościowe. Taka konieczność  ma miejsce od 19 stycznia 2021 roku.

Jeżeli zdecydowaliśmy się na rejestrację książeczki mieszkaniowej po 1. stycznia bieżącego roku, dotyczą nas osobne regulacje. Musimy pamiętać, że wypłata środków nadal jest możliwa, jednak wstąpi ona nie wcześniej niż w kolejnym roku od momentu, gdy nastąpiła rejestracja. Dla wielu osób może być to duże zaskoczenie. W praktyce oznacza to, że jeżeli dotychczas nie zarejestrowaliśmy swojej książeczki mieszkaniowej, to chcąc pobrać z niej środki realnie będziemy mogli z niej skorzystać, nie wcześniej niż w 2024 roku.

Na co można przeznaczyć środki z książeczki mieszkaniowej?

Jeśli znajdujesz się wśród szczęśliwców nadal posiadających środki zgromadzone na książeczce mieszkaniowej możesz je przeznaczyć na różnego rodzaju inwestycje.

Do głównych możliwości wykorzystania książeczki należą:

• uzyskanie prawa własności do mieszkania lub domu jednorodzinnego
• uzyskanie prawa własności do lokalu w budynku wielorodzinnym
• podpisanie umowy z deweloperem na zakup lub budowę lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego 
• uzyskanie spółdzielczego prawa do lokalu
• prace remontowe prowadzone w mieszkaniu lub domu np. związane z wymianą, lub modernizacją instalacji
• wpłata na fundusz remontowy spółdzielni mieszkaniowej lub wspólnoty
• opłacenie partycypacji lub kaucji zabezpieczającej związanej z wynajmem lokalu mieszkalnego w ramach Towarzystwa Budownictwa Społecznego

Posiadając książeczkę mieszkaniową, należy pamiętać, że nie mamy możliwości jej zbycia. Oznacza to, że aktywów na niej zgromadzonych nie można ani sprzedać, ani kupić. Rozwiązanie, które jako jedyne jest dostępne, wiąże się z przepisaniem, czyli wykonaniem cesji na rzecz członka rodziny.

Inne możliwości finansowania w ramach książeczki mieszkaniowej

W 2020 roku zostały dodatkowo poszerzone możliwości, w ramach których zgromadzone środki mogą być wykorzystane. Ma to miejsce w ramach wprowadzenia tzw. społecznej części pakietu mieszkaniowego. Pozwala to na wykorzystanie środków w ramach innych, około mieszkaniowych potrzeb, do których można zaliczyć:

• prace termomodernizacyjne związane z ociepleniem domu
• zakup lub wymiana ekologicznych źródeł ciepła np. pieców, lub kotłów
• modernizacja instalacji gazowych, elektrycznych, wodnych i kanalizacyjnych 
• koszt przekształcenia prawa użytkowania wieczystego na prawo własności
• wynajem mieszkania w ramach programu rządowego „Mieszkanie na start”

Jaka jest aktualnie wartość książeczki mieszkaniowej?

Choć nie zabrzmi to przesadnie optymistycznie, sama książeczka mieszkaniowa aktualnie jest niewiele warta. Suma zachowanych i zgromadzonych na niej środków, najczęściej wynosi kilkaset złotych, a w jednostkowych przypadkach kilka tysięcy. Nie oznacza to jednak, że instrument ten jest całkowicie bezwartościowy. Warto pamiętać o rozwiązaniu jakim jest premia gwarancyjna, która jest wyliczona dla posiadaczy oszczędności dotkniętych stratą wskutek zawirowań lat 90-tych.

Aby dokonać likwidacji książeczki mieszkaniowej, należy posiadać dokument rejestrujący książeczkę w banku. W jaki sposób wyliczana jest wysokość premii gwarancyjnej? Jednym z głównych parametrów, który jest brany pod uwagę podczas wyceny, jest wskaźnik oparty o cenę jednego metra kwadratowego w budownictwie mieszkaniowym. Aktualną wartość pobiera się z publikowanych w cyklu kwartalnym danych Głównego Urzędu Statystycznego.

Jak łatwo sobie wyobrazić im droższe są mieszkania, tym wyższą premię gwarancyjną mogą uzyskać posiadacze książeczek mieszkaniowych. Wysokość zgromadzonych środków w ten sposób pozwoli na zysk nawet kilku tysięcy złotych. Nie jest to jednak jedyny parametr wpływający na wysokość premii gwarancyjnej.

Co to jest premia gwarancyjna i co należy zrobić, aby ją otrzymać?

Aby móc zrealizować wypłatę w ramach premii gwarancyjnej należy złożyć odpowiedni wniosek do banku, który wystawił wcześniej książeczkę mieszkaniową PKO. Książeczka mieszkaniowa musi być zarejestrowana w banku. Istotne jest zachowanie wymaganych terminów. Posiadacze książeczek mieszkaniowych mają 90 dni od wykonania czynności umożliwiającej otrzymanie środków na zgłoszenie się do swojego banku. Zachowując powyższy termin, możemy być spokojni o gwarancję wypłaty. 

Jeżeli z jakiegoś powodu nie możesz odnaleźć fizycznej kopii swojej książeczki mieszkaniowej, co na przestrzeni lat nie jest szczególnie trudne, możesz zgłosić się do banku. Brak posiadania fizycznego dokumentu nie oznacza, że bezpowrotnie straciłeś prawo do zgromadzonych środków. Aby móc ubiegać się o wypłatę oraz gwarancję w ramach książeczki mieszkaniowej należy zgłosić się do oddziału Banku, w którym prowadzony jest rachunek oszczędnościowy. Bank powinien wystawić nowy dokument w formie duplikatu egzemplarza książeczki mieszkaniowej. Wydanie nowej książeczki mieszkaniowej wiąże się z opłatą, która wynosi 30 zł i może potrwać kilkanaście dni. 

Aktualnie według danych Głównego Urzędu Statystycznego wysokość premii gwarancyjnej wynikającej z realizacji książeczki mieszkaniowej wynosi między 9 tys. zł a 10 tys. zł. Jak widać kwota jest niebagatelna, zatem warto zwrócić się do swojego banku. Jeżeli chcemy uzyskać informację, jaka jest szacowana wysokość premii, musimy złożyć odpowiedni wniosek do banku PKO BP. Na tej podstawie Bank dokona obliczeń związanych z wysokością premii gwarancyjnej. Pierwsze szacowanie wysokości wypłaty jest bezpłatne, każde kolejne zapytanie wiąże się z opłatą w wysokości 35 zł. 

Książeczka mieszkaniowa a wkład własny w kredycie hipotecznym

Wiele osób kupując gdzieś mieszkanie na kredyt, próbuje wykorzystać swoją starą książeczkę mieszkaniową. Aby pokryć wkład własny można próbować zrealizować premię gwarancyjną. Należy zawsze pamiętać, że nie wszystkie banki chętnie godzą się na wykorzystanie tego instrumentów finansowego. Obecnie wysokość wkładu własnego wynosi 20% wartości nieruchomości i tylko część może być uregulowana za pomocą książeczki mieszkaniowej. Na pozostałą różnicę należy wziąć kredyt gotówkowy lub posiadać środki własne.

Drugą opcją jest tzw. transakcja przeplatana, która już z samej nazwy pociąga za sobą wiele formalności. W praktyce wymaga wzięcia kredytu gotówkowego na kwotę odpowiadającą wyliczonej premii gwarancji z książeczki mieszkaniowej. Następnie po zakupie mieszkania dokonania spłaty zaciągniętego wcześniej zobowiązania z wykonanej wypłaty z książeczki. Samej książeczki wiele banków nie jest w stanie zaakceptować jako wkład własny. Stąd też dość specyficzny model przeplatania środków z różnych instrumentów bankowych. Pieniądze w ten sposób uzyskane, zostaną przekazane na poczet części wkładu własnego do kredytu hipotecznego poprzez przesłanie ich bezpośrednio na konto bankowe wskazane w umowie kredytowej z bankiem.

Książeczka mieszkaniowa – rozliczy ją bank

Jako właściciel książeczki mieszkaniowej, nie otrzymasz tych środków do ręki, natomiast na podstawie umowy rozliczy je PKO Bank Polski. Warto pamiętać o zwolnieniu podatkowym. Odsetki oraz premia gwarancyjna od wkładu zgromadzonego na książeczce mieszkaniowej są zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych. Oznacza to, że nie musisz ponosić kosztu tzw. podatku Belki.

Jak sfinansować zakup mieszkania?

Książeczka mieszkaniowa jawi się nam jako relikt przeszłości. W 2024 roku zdecydowanie większość osób postawi na inne sposoby finansowania zakupu nieruchomości. Najczęściej wybieramy kredyt mieszkaniowy. Dziś, w związku z rosnącą inflacją i wysokimi stopami procentowymi WIBOR raty kredytów są wyjątkowo wysokie. Podwyżki dotknęły jednak także rynku mieszkań i domów na wynajem.

Kilka istotnych zmian w kwestii kredytów hipotecznych wniosły ostatnie zmiany przepisów. Co Polski Ład zmienia w kredytach na mieszkanie? Osoby nie mające zbyt dużych oszczędności mogą skorzystać z opcji kredytu hipotecznego bez wkładu własnego. Wtedy spłacamy po prostu 100% wartości mieszkania. Dla banku udostępniono natomiast gwarancja Banku Gospodarstwa Krajowego, która zastępuje 10-cio lub 20-to procentowy wkład własny. Innym ciekawym rozwiązaniem jest bezpieczny kredyt 2%. Propozycja jest niezła dla osób, które obawiają się rosnącego oprocentowania i wzrostu wysokości rat.

Źródło:

1. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/ByKeyword.xsp?key=mieszkaniowe%20ksi%C4%85%C5%BCeczki%20oszcz%C4%99dno%C5%9Bciowe
2. https://www.money.pl/gospodarka/o-tym-obowiazku-wlasciciele-mieszkan-nie-pamietaja-pieniadze-moga-im-przejsc-kolo-nosa-6805565626329856a.html
3. https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/ksiazeczki-mieszkaniowe

Jakub Bielecki

Zafascynowany ekonomią, gospodarką i polityką. Interesuje się najnowszymi trendami, a także zmianami w prawie wpływającymi na sektor finansów. Stale poszerza wiedzę, która pozwala mu na profesjonalne doradztwo. Na co dzień korzysta z najlepszych rozwiązań i możliwości dostępnych w zakresie finansów osobistych i inwestycji. Poza ekonomią interesuje się nowymi technologiami, muzyką i podróżami. Zobacz pozostałe artykuły autora