Karta Nauczyciela – prawa i obowiązki

Wielu nauczycieli jest w Polsce zatrudnionych w oparciu o tak zwaną Kartę Nauczyciela. Przepisy regulują prawa nauczycieli, a także ich obowiązki. Dziś postaramy się przedstawić nieco tę ustawę. Co to jest Karta Nauczyciela? Kto może z niej skorzystać?

Co to jest karta Nauczyciela?

W założeniu Karta Nauczyciela powinna chronić nauczycieli, a także pozytywnie wpływać na działanie systemu oświaty w Polsce. W omawianym dokumencie znajduje się zbiór praw i obowiązków nauczycieli. Dotyczy to jednak grupy nauczycieli objętych Kartą.

Karta Nauczyciela gwarantuje określone wynagrodzenie zasadnicze, dodatki, nagrody, fundusz socjalny i fundusz zdrowotny. Dla nauczycieli bardzo ważny jest też zapisany tam czas pracy – wynosi mniej, niż ogólnie przyjęte 8 godzin dziennie. Dzięki zapisom Karty nauczyciele mogą też liczyć na sporo dni wolnych od pracy – na przykład w wakacje, ferie, weekendy (choć są od tego pewne wyjątki).

Kto podlega pod Kartę?

Ta szczególna ustawa obejmuje nauczycieli, pedagogów i wychowawców. Zmienia postanowienia Kodeksu Pracy, który reguluje zasady współpracy między pracodawcą a pracownikiem. W przypadku zatrudnienia w oparciu o Kartę, nauczyciele mogą liczyć na mniejszy wymiar godzinowy, a także zarobki, dodatki i dodatkowe fundusze socjalne.

Stosowanie Karty Nauczyciela zależy w dużej mierze od podstawy zatrudnienia konkretnego nauczyciela. Niektórzy pracują w oparciu o umowę o pracę, inni są mianowani na podstawie swoich kwalifikacji zawodowych.

Nowe zasady od 2018 roku w związku z nowelizacją Karty

Ustawa została zmieniona w 2018 roku. Od tego czasu każdy nauczyciel, szczególnie w szkołach publicznych, musi być zatrudniony w oparciu o umowę o pracę. Nie jest już więc możliwe zatrudnianie nauczycieli, wychowawców  i pedagogów na umowach cywilnoprawnych (umowa o dzieło, umowa zlecenie). Nauczyciele nie mogą też rozliczać się z pracodawcą w oparciu o swoją działalność gospodarczą (wystawiając fakturę lub rachunek).

Wraz z nowelizacją przepisów zmieniły się również zasady zwalniania nauczycieli. Stosunek pracy zostanie rozwiązany, gdy nauczyciel pozostaje niezdolny do pracy przez ponad 182 dni.W przypadku niezdolności do pracy wywołanej ciążą lub gruźlicą, okres ten jest wydłużony do 270 dni. Jeśli nauczyciel skorzysta z urlopu dla poratowania zdrowia lub przysługuje mu świadczenie rehabilitacyjne, okres do zwolnienia rośnie o kolejne 12 miesięcy.

Wymiar pracy ustawiono na 18 godzin przy tablicy tygodniowo. Obowiązuje dla nauczycieli oraz specjalistów z zakresu pedagogiki specjalnej. Doradcy zawodowi, pedagodzy, logopedzi i terapeuci pedagogiczni mogą natomiast pracować nie dłużej, niż przez 22 godziny w tygodniu.

Jak Karta Nauczyciela wpływa na zarobki – pensum nauczyciela?

Przede wszystkim, Karta wprowadza regulację, że godzina pracy nauczyciela trwa 45 minut. Tak zwane “pensum” nauczyciela wynosi 18/18, a każda godzina trwa 45 minut lekcyjnych. 

Warto natomiast wiedzieć też, że organ prowadzący może przenieść nauczyciela w inne miejsce pracy, także bez jego zgody. Taka zmiana może trwać maksymalnie 3 lata i spowodowana jest koniecznością obsadzenia stanowiska nauczyciela zgodnie z określonymi kwalifikacjami w innej szkole. Po powrocie do wcześniejszego miejsca pracy, nauczyciel ma jednak prawo do zajęcia zajmowanego wcześniej stanowiska. W czasie sprawowania obowiązków w nowym miejscu pracy, nauczyciel dostanie dodatek za uciążliwość (dodatkowe 20% do pensji) oraz zakwaterowanie.

Karta a zwolnienie nauczyciela z pracy

Nie jest żadną tajemnicą, że w Polsce pracuje zbyt mało nauczycieli, jak na potrzeby naszego systemu edukacji. Z tego względu sporo z nich pracuje na więcej, niż jednym etacie. Zwolnienie nauczycieli najczęściej ma miejsce ze względu na zmianę organizacji pracy w danej szkole lub jednostce zarządzającej nią. Wiąże się to między innymi ze spadkiem liczby uczniów i klas lub sporymi zmianami w planie lekcji. Wtedy czasami szkołą nie jest w stanie zapewnić nauczycielowi pracy w pełnym wymiarze. Jeśli przyczyna zwolnienia jest dla nauczyciela mało konkretna, może skierować pozew do Sądu Pracy.

Nauczyciele mają termin wypowiedzenia umowy wynoszący trzy miesiące. Najczęściej nauczyciele dowiadują się o zwolnieniu w maju. Oznacza to, że okres wypowiedzenia trwa w czerwcu, lipcu i sierpniu. Nauczyciel musi więc szukać od września nowej pracy.

Warto też wiedzieć, że nauczyciele mianowani mogą być zwolnieni jedynie w przypadku zaistnienia ważnej przyczyny.

Karta wyrównuje szanse nauczycieli i… samorządów

Zapisy w KArcie Nauczycieli sprawiają, że wszyscy nauczyciele są, a przynajmniej powinni być, traktowani równo. Jest korzystna również dla samorządów. Nawet mniej zamożni pracodawcy mogą bowiem liczyć na zatrudnienie dobrych i wykwalifikowanych nauczycieli z dużym stażem. Na “wolnym rynku” istniałaby natomiast spora szansa, że tacy nauczyciele przeniosą się w miejsca, gdzie dostaną lepsze wynagrodzenie – na przykład do dużego miasta lub bogatej gminy.

Nauczyciele muszą też spełniać identyczne warunki, niezależnie od miejsca pracy. Oznacza to, przynajmniej w teorii, równy poziom nauczania w całym kraju.

Karta ustala stopnie awansu zawodowego nauczycieli

Dzięki zapisom w Karcie, kariera nauczyciela jest prosta do przewidzenia. Istnieją trzy stopnie awansu:

• początkujący nauczyciel (stanowisko łączy dwa wcześniejsze: stażystę i nauczyciela kontraktowego)
• nauczyciel mianowany
• nauczyciel dyplomowany

Zmiana stopnia wymaga spełnienia dwóch warunków: odpowiedniego stażu pracy oraz zdania egzaminu. Im wyższy stopień awansu zawodowego, tym wyższa jest pensja nauczyciela. W Karcie znajdziemy zapisy o tym, co musi zrobić nauczyciel, aby móc awansować. Chodzi m.in. o wykonywanie działań ponad swoje “standardowe” obowiązki – organizacja konkursów, doszkalanie się, itp. Wynagrodzenie nauczyciela w formie widełek dla każdego ze stopnia awansu zawodowego także znajdziemy w Karcie.

Czy Karta Nauczyciela zostanie zlikwidowana?

Co pewien czas w mediach pojawiają się doniesienia o rzekomej likwidacji Karty. W 2023 zapowiadano już możliwość zastąpienia dotychczasowych przepisów innymi – regulującymi status zawodowy.  Zmiana miałaby się pojawić po wygranych wyborach, a myśli o niej minister Przemysław Czarnek. Według zapowiedzi Ministerstwa Edukacji Narodowej, nowe przepisy powinny wzmocnić pozycję nauczycieli.

Nauczyciele i całe środowisko związane ze szkołą niezbyt przychylnie zapatruje się na nowe przepisy. Dotychczas byli już skonfliktowani z Ministrem Edukacji Narodowej, W przeszłości Związek Nauczycielstwa Polskiego wielokrotnie podkreślał, jak dużą rolę Karta ma dla ochrony praw nauczycieli. Ciężko powiedzieć, czy likwidacja Karty będzie więc możliwa, jeśli nie zgadzają się z nią zarówno nauczyciele, jak i związki zawodowe.

Podsumowanie artykułu

Dziś Karta Nauczyciela jest jedynym zbiorowym układem pracy. W pozostałych branżach praca jest po prostu regulowana przez Kodeks Pracy, a także przez zasady wolnego rynku. Karta daje nauczycielom sporo praw. Widzimy to za każdym razem, gdy władza próbuje ją zmienić lub zlikwidować. Zawsze wiąże się to ze sprzeciwem środowiska szkolnego i akademickiego. Zapisy tej szczególnej ustawy obejmują nauczycieli, wychowawców i pedagogów. Dzięki nim nawet mniej zamożny samorząd może zatrudnić dobrego nauczyciela w swoich szkołach. Karta Nauczyciela zapewnia stabilizację nauczycielom i organom zatrudniającym ich.

Najczęściej zadawane pytania

Źródło:

1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Karta_Nauczyciela
2. https://www.prawo.pl/oswiata/likwidacja-karty-nauczyciela-2023-zapowiedz-mein,520817.html
3. https://znp.edu.pl/co-daje-karta-i-dlaczego-jest-tak-waznym-dokumentem/

Jakub Bielecki

Zafascynowany ekonomią, gospodarką i polityką. Interesuje się najnowszymi trendami, a także zmianami w prawie wpływającymi na sektor finansów. Stale poszerza wiedzę, która pozwala mu na profesjonalne doradztwo. Na co dzień korzysta z najlepszych rozwiązań i możliwości dostępnych w zakresie finansów osobistych i inwestycji. Poza ekonomią interesuje się nowymi technologiami, muzyką i podróżami. Zobacz pozostałe artykuły autora