Kapitał początkowy – jak go sprawdzić i czy wpływa na emeryturę?

Kapitał początkowy jest istotnym elementem przy określaniu wysokości świadczeń emerytalnych. Jest to symulacja kwoty składek przeznaczonych na ubezpieczenie emerytalne sprzed 1 stycznia 1999 r. Przed tą datą Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie miał obowiązku, by prowadzić indywidualne konta osób ubezpieczonych. Z racji tego, że ustalanie kapitału początkowego nie odbywa się automatycznie, zainteresowani muszą podjąć inicjatywę. Sprawdźmy, jak złożyć wniosek o naliczenie takiego kapitału, i jak wpłynie to na emeryturę.

Czym jest kapitał początkowy?

Ze względu na to, że ZUS nie prowadził indywidualnych kont ubezpieczonych, kapitał początkowy jest jedynie odtworzeniem tego, ile mogłyby wynosić wpłacone składki. Mimo tego, tak obliczona kwota jest o tyle istotna, że przekłada się na wysokość emerytury, jaką można uzyskać. Początkowy kapitał ustalany jest dla osób, które urodziły się po 1948 roku, przy czym były podejmowały pracę na podstawie zatrudnienia lub same płaciły składki na ubezpieczenie społeczne przed 1999 r. 

Czy osoby urodzone przed rokiem 1949 mogą skorzystać z ustalenia kapitału początkowego? Okazuje się, że tak, ale konieczne będzie spełnienie wszystkich dodatkowych wymagań. 

Jakie wymagania muszą spełnić osoby urodzone przed 1949 rokiem?

• osiągnięcie wieku emerytalnego po 31 grudnia 1998 r. (60. rok życia dla kobiet i 65. rok życia dla mężczyzn)
• pierwszy wniosek o emeryturę z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego złożony został po 31 grudnia 2008 r., a sama kwota świadczenia została obliczona według nowych zasad
• posiadanie odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego, który uwzględnia zarówno okresy składkowe, jak i nieskładkowe (20 lat stażu dla kobiet i 25 lat stażu dla mężczyzn). Okresy nieskładkowe nie mogą być większe niż ⅓ okresów składkowych
• kontynuowanie pracy zarobkowej po osiągnięciu wieku emerytalnego, przy jednoczesnym posiadaniu opłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Jak sprawdzić kapitał początkowy?

To, jak wysoki będzie kapitał początkowy, jest kwestią indywidualną i zależy od wielu czynników. Pod uwagę brane są m.in. długości okresów składkowych i nieskładkowych, a także sama wysokość podstawy składek. Ze względu na to, podczas wnioskowania konieczne będzie zaopatrzenie się w dodatkowe dokumenty, o czym napiszemy w dalszej części tekstu. 

Co wpływa na wysokość kapitału początkowego?

• płeć wnioskodawcy 
• wysokość podstawy
• długość okresów składkowych i nieskładkowych
• wiek rozpoczęcia pracy
• wiek wnioskodawcy na dzień 31 grudnia 1998 roku

Z reguły zainteresowani nie muszą obawiać się o konieczność własnoręcznego obliczania kapitału początkowego, gdyż czynnością tą zajmuje się ZUS po otrzymaniu odpowiedniego wniosku. Jeżeli jednak dana osoba nie zawnioskowała o naliczenie początkowego kapitału, to zostanie on obliczony z urzędu podczas rozpatrywania zwykłego wniosku o emeryturę. Podobnie jak w przypadku poszczególnych świadczeń i zasiłków, kwota kapitału początkowego ulega corocznej waloryzacji. 

Jak wnioskować o naliczenie kapitału początkowego?

Złożenie wniosku o obliczenie początkowego kapitału powinno nastąpić najpóźniej wraz z wnioskowaniem o emeryturę. Dlaczego tak jest? Taki stan rzeczy wynika z tego, że kapitał początkowy to niezwykle istotna część emerytury, która wiąże się z koniecznością przedstawienia odpowiednich dokumentów. Im więcej czasu minie, tym trudniej będzie wnioskodawcy skompletować odpowiednie załączniki. Zakłady pracy przekształcają się, a czasem nawet ulegają likwidacji, co sprawia że zwlekanie z formalnościami może prowadzić do dalszych trudności. 

Wniosek o to, aby został naliczony kapitał początkowy, można złożyć na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest osobista wizyta w dowolnej placówce ZUS. Drugą, bardziej nowoczesną metodą jest skorzystanie z internetowej platformy PUE ZUS, dzięki której zdalnie można załatwić część formalności. Niestety, nie da się przejść przez całą procedurę bez wychodzenia z domu, ponieważ wymagane dokumenty należy dostarczyć osobiście.

Jakie dokumenty będą wymagane?

Poza samym wnioskiem, należy dostarczyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dodatkowe dokumenty. Sprawdźmy, jakie załączniki należy przygotować, aby kapitał początkowy mógł zostać obliczony.

Kapitał początkowy – wymagane dokumenty:

• wniosek w sprawie kapitału początkowego (druk EKP)
• informacja o okresach składkowych i nieskładkowych (druk ERP-6)
• dokument tożsamości w postaci dowodu osobistego lub paszportu
• legitymacja ubezpieczeniowa
• załączniki mogące potwierdzić staż ubezpieczeniowy:
  • świadectwa pracy i zaświadczenia pracodawców
  • umowy o pracę i legitymacje służbowe
  • pisma pochodzące od pracodawcy i kierowane do niego
• zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu przed 1 stycznia 1999 r. (druk RP-7)

W poszczególnych przypadkach wymagane mogą być dodatkowe załączniki, takie jak:

• zaświadczenie o rejestracji w Urzędzie Pracy lub o pobieraniu zasiłków dla bezrobotnych (jeżeli taka sytuacja miała miejsce)
• zaświadczenie z Ośrodka Pomocy Społecznej, jeżeli pobierane były zasiłki, od których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne
• odpis aktu urodzenia dziecka, jeżeli opieka nad nim uniemożliwiała wykonywanie pracy
• książeczka wojskowa lub zaświadczenie z instytucji, w której pełniono służbę zawodową
• zaświadczenie z uczelni lub dyplom, zawierające informację o ukończeniu studiów oraz programowym czasie trwania nauki. 

Co, jeżeli nie posiadam poszczególnych dokumentów?

Brak odpowiednich pism, potwierdzających dany okres zatrudnienia, może być skutkiem likwidacji danego zakładu pracy. Co zrobić w takim przypadku? Konieczne będzie pozyskanie zeznań świadków (najlepiej byłych współpracowników). Zeznania te należy złożyć na druku ZUS Rp-8, i dołączyć do nich oświadczenie w sprawie braku dokumentów, czyli druk ZUS Rp-9. 

Zlikwidowany zakład pracy – jak uzyskać dokumenty?

Likwidacja zakładu pracy może znacznie utrudnić pozyskanie wymaganych dokumentów. Postanowiliśmy opisać, do jakich podmiotów lub organów należy kierować swoje prośby o dokumentację, aby móc wnioskować i naliczyć kapitał początkowy. Wszystko zależy od rodzaju zlikwidowanej działalności. 

Przedsiębiorstwa państwowe

Sprawa jest dosyć prosta, jeżeli owy zakład był przedsiębiorstwem państwowym. Wówczas archiwalną dokumentację osobową i płacową pracowników mógł przejąć następca prawny, czyli podmiot powstały na skutek zmian lub prywatyzacji. Istnieje również szansa na to, że w posiadaniu odpowiednich pism będzie organ założycielski (np. wojewoda) lub organ nadrzędny. 

Spółdzielnie/organizacje spółdzielcze

Jeżeli były zakład pracy był spółdzielnią lub organizacją spółdzielczą, to dokumentów należy oczekiwać od innych podmiotów. Najczęściej posiada je związek rewizyjny, w którym była zrzeszona dana spółdzielnia. Jeżeli natomiast takie związku rewizyjnego nie ma, lub został zlikwidowany, to prośby o uzyskanie odpowiednich dokumentów należy kierować do Krajowej Rady Spółdzielczej.

Spółka prawa cywilnego lub handlowego

Gdy zlikwidowana została spółka, to najlepiej jest zwrócić się do syndyka masy upadłościowej albo likwidatora. Odpowiednich informacji o miejscu przechowywania dokumentów może udzielić również właściwy marszałek województwa. Szukać można również w archiwach państwowych albo w ogólnopolskiej bazie internetowej dostępnej pod adresem https://ewidencja.warszawa.ap.gov.pl. 

Jakie inne organy mogą posiadać dokumentację byłych pracodawców?

• wydziały sądów rejestrowych, odpowiednich lokalizacją dla siedziby danej firmy
• sądy upadłościowe, w tym rejonowe i gospodarcze
• organy prowadzące ewidencję działalności gospodarczej
• Urzędy Skarbowe
• Stowarzyszenie Archiwistów Polskich
• archiwiści działający komercyjnie
• Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (dla Państwowych Gospodarstw Rolnych)

Kapitał początkowy został ustalony. Co dalej?

Jeżeli złożyłeś odpowiednie pismo o obliczenie kapitału początkowego jeszcze przed wnioskowaniem o emeryturę, to możesz spodziewać się mniejszej ilości koniecznych procedur. W takich przypadkach aby złożyć wniosek o emeryturę, konieczne będzie wypełnienie tylko jednego formularza i dołączenie do niego druku ERP-6 (o okresach składkowych i nieskładkowych). 

Sytuacja komplikuje się, gdy dana osoba zwleka z ustaleniem kapitału początkowego. W takich przypadkach podczas składania wniosku o emeryturę, należy równocześnie złożyć wniosek o obliczenie kapitału początkowego. To sprawia, że cały proces obarczony jest większą ilością formalności i wymaganych dokumentów. 

Czy można ponownie złożyć wniosek?

Może zdarzyć się, że na przestrzeni kolejnych miesięcy (a czasem także i lat) po przyznaniu emerytury, dana osoba znalazła dokumenty potwierdzające okres stażowy lub uzyskiwane wynagrodzenie. W takim przypadku możliwe jest ponowne złożenie wniosku, w celu uwzględnienia dodatkowych czynników przy dokonywaniu nowych obliczeń. Kapitał początkowy można ponownie naliczyć również wtedy, gdy zmienią się przepisy o sposobie jego obliczania.

Cezary Mański

Pasjonat popkultury, finansów i nowych technologii. Uwielbia słowo pisane, ceni sobie spokojne i rozsądne podejście do życia. Największą satysfakcję przynosi mu rozwijanie własnych kompetencji. Zobacz pozostałe artykuły autora