Jak odzyskać zaległe alimenty?

Alimenty to świadczenie, które zobowiązani są regulować, najczęściej rodzice, na rzecz swoich dzieci. O alimentach mówimy  w sytuacji, gdy związek opiekunów się rozpadł. I o ile troska o dobrobyt swojego potomstwa wydaje się rzeczą naturalną, praktyka pokazuje, że nie zawsze tak jest. Niechlubne statystyki mówią, że niemal 80% Polaków z zasądzonymi alimentami nie wywiązuje się należycie z obowiązku ich płacenia. Zaległe alimenty  i powstałe w ten sposób długi według BIG Infomonitor, wskazują obecnie zadłużenie na kwotę rzędu 10 miliardów złotych. Przeważająca większość, bo ponad 95% zalegających z wypłatą świadczeń na rzecz swoich dzieci stanowią mężczyźni. Dodatkowo Krajowy Rejestr Długów informuję, że w ciągu ostatnich 6 miesięcy zadłużeni rodzice przyczynili się do wzrostu z tytułu nieuregulowanych alimentów do łącznej kwoty 860 milionów złotych. Według danych KRD średnia wysokość długu to 33 000 PLN. Mając to na uwadze dziś postaramy się odpowiedzieć na pytanie jak odzyskać zaległe alimenty.

W jaki sposób ubiegać się o zaległe alimenty?

Próbujesz dostać należne zaległe alimenty? Sposobów tak naprawdę jest kilka. W zależności od wielkości długu i naszych relacji z dłużnikiem należy wybrać najlepszą z opcji. W niektórych przypadkach konflikt lub uporczywe działanie zobowiązanego do zapłaty rodzica będzie tak duże, że pozostaną tylko działania na drodze prawnej. Na szczęście przepisy polskiego prawa zapewniają dość dobrą opiekę osobom, którym przysługują alimenty. Zwykle zaległe alimenty dotyczą alimentów na dziecko lub alimentów na żonę. W mniejszym stopniu sprawa może dotyczyć także innych osób.

Skierowanie sprawy do komornika sądowego.

Pierwszym krokiem, jaki należy podjąć w przypadku dłużnika, który nie reguluje swoich zobowiązań alimentacyjnych (zaległych alimentów), jest zgłoszenie go do komornika sądowego. Aby rozpocząć procedurę postępowania komorniczego, należy dostarczać prawomocny wyrok sądu lub ugodę zawartą przed sądem. Akt taki musi być opatrzony klauzulą wykonalności. Dopiero wówczas są podstawy do jego egzekucji. Komornik nie może rozpocząć działania na podstawie np. ustnego porozumienia między rodzicami lub jednostronnej deklaracji.  Komornik sądowy powinien otrzymać wszelkie informacje na temat rodzica zalegającego z wypłatą świadczeń. 

Ważne informacje, które mogą pomóc w egzekucji to między innymi:

• źródło utrzymania- czy dłużnik posiada własną działalność lub jest zatrudniony w ramach umowy o pracę
• miejsce pobytu dłużnika alimentacyjnego
• miejsce jego pracy (nazwa firmy, adres, dane kontaktowe)
• stan majątkowy, obecne zarobki
• informacje o wartościowych przedmiotach, które są w posiadaniu dłużnika.

Komornik zajmie część wypłaty lub emerytury na zapłatę zaległych alimentów

IIm komornik dostanie więcej informacji, tym wzrasta jego skuteczność. Pierwszym etapem, od którego komornik rozpoczyna pracę, jest z reguły zajęcie wynagrodzenia. Ile z pensji może zabrać komornik? W przypadku umowy o pracę komornik rozpoczynający egzekucję w postępowaniu alimentacyjnym może potrącić do 60% wysokości pensji. Tak wysoka wartość dotyczy zaległych alimentów, w przypadku innych długów komornik zabierze mniejszą część pensji, emerytury lub innego wynagrodzenia.

Umowy cywilnoprawne lub umowy zlecenie mogą być objęte potrąceniem wysokości nawet 100%, ale tylko wtedy gdy nie są jedynym źródłem dochodu dłużnika. Dodatkowym kryterium zwalniającym z zajęcia pełnego wynagrodzenia na tego rodzaju umowach to sytuacja, gdy jest ona zawarta na dłuższy okres czasu a należność wypłacana jest cyklicznie. Wtedy taka umowa wskazuje na cechy umowy o pracę i tak też jest traktowana.  Egzekucja świadczenia może być również wykonywana z otrzymywanej emerytury lub renty. Komornik zajmie do 60% najniższego świadczenia na poczet zaległych alimentów.

Komornik sądowy ma 2 miesiące na wszczęcie postępowania i rozpoczęcie skutecznej egzekucji.  Jeżeli w tym czasie nie uda mu się odzyskać pełnej należności z tytułu zaległych alimentów, roszczenie zostanie uznane za bezskuteczne. Poszkodowany rodzic może wystąpić o wsparcie finansowe do państwa i zgłosić się do Funduszu Alimentacyjnego.

Wystąpienie o świadczenie do Funduszu Alimentacyjnego

Wypłata świadczeń alimentacyjnych zajmują się w Polsce ośrodki pomocy społecznej oraz urzędy gmin. To właśnie do nich należy zwrócić się o wsparcie finansowe. Jest to szczególnie istotne w przypadku dłużników ukrywających się lub takich, którzy wyjechali za granicę. Otrzymanie środków z funduszu wiąże się ze spełnieniem kilku warunków.  Pierwszym z nich jest kryterium dochodowe. Przeciętny miesięczny dochód netto na osobę w rodzinie dotkniętej zaległościami alimentacyjnym i nie może przekroczyć kwoty 725 zł.   Fundusz oferuje wypłatę świadczeń w wysokości zasądzonych alimentów, ale nie jest to więcej niż 500 zł miesięcznie.

Kto może otrzymać zaległe alimenty z Funduszu Alimentacyjnego?

Osoby, które są uprawnione do otrzymania pieniędzy z funduszu to:

• dziecko, które nie ukończyło 18 lat
• dziecko, które uczy się lub studiuje do ukończenia 25 roku życia
• dziecko posiadające orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności bez względu na to, w jakim jest wieku

Wszystkie środki wypłacone przez fundusz muszą zostać spłacone przez dłużnika. Cała kwota uregulowana przez fundusz alimentacyjny podlega rozliczeniu wraz z ustawowymi odsetkami.

W jakiej sytuacji Fundusz Alimentacyjny nie wypłaci zaległych alimentów na dziecko?

Kiedy rodzic nie otrzyma pieniędzy z funduszu alimentacyjnego? 

• jeżeli dziecko przebywa w domu dziecka, rodzinie zastępczej lub domu pomocy społecznej
• dziecko jest pełnoletnie i posiada swoje własne dziecko
• dziecko zawarło związek małżeński

Kiedy otrzymam zaległe alimenty z funduszu?

Urząd ma miesiąc na wydanie decyzji o przyznaniu środków pieniężnych. Jeżeli decyzja będzie odmowna, uprawnionemu przysługuje prawo do odwołania w terminie 14 dni do Samorządowego Kolegium Odwoławczego.

Wypłata pieniędzy może zostać wstrzymana w przypadku, gdy sytuacja materialna wnioskującego rodzice uległa znacznej poprawie. Taką okolicznością, może być podjęcie pracy zarobkowej. Należy o tym fakcie powiadomić urząd, ponieważ nienależyte pobieranie świadczeń wymaga ich zwrotu wraz z odsetkami.

Wynajęcie prywatnego detektywa

Choć w pierwszej chwili porada ta może kojarzyć się ze scenariuszem filmu, praca detektywa bywa bardzo pomocna. Ponieważ działania komorników mają stosunkowo ograniczony charakter, niekiedy pewną trudność stanowi ustalenie miejsca przebywania dłużnika. W takiej sytuacji warto skorzystać z pomocy prywatnego detektywa. Osoby te zawodowo specjalizują się w dochodzeniu majątków dłużników, a uzyskane informacje mogą przekazać komornikowi. Jest to szczególnie pomocne zwłaszcza w przypadku osób, które się ukrywają, zatajają majątek lub znaczne dochody.

Uzyskanie pomocy z gminy

Rodzic ubiegający się o odzyskanie zaległych alimentów poza działaniem komornika oraz wypłatą z funduszu alimentacyjnego może zgłosić się do gminy. Jest to szczególnie istotne w przypadku osób, które uzyskały odmowną decyzję z funduszu alimentacyjnego np.  ze względu na zbyt wysoki dochód. Poszkodowany rodzic może złożyć wniosek o egzekucję administracyjną w odpowiednim dla siebie urzędzie. 

Gmina posiada stosowne uprawnienia i może rozpocząć następujące działania:

• mobilizacja dłużnika do podjęcia pracy. 

Gmina powinna przeprowadzić wywiad środowiskowy w kierunku odzyskania alimentów, a także pobrać odpowiednie oświadczenie majątkowe od dłużnika. Oświadczenie to składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej do 3 lat pozbawienia wolności w przypadku oświadczenia nieprawdy. Jeżeli dłużnik jest bezrobotny, na wniosek Gminy powinien zostać skierowany do urzędu pracy lub do podjęcia prac interwencyjnych. 

• zatrzymanie prawa jazdy

Jeżeli działania ze strony Gminy aktywizujące dłużnika do podjęcia pracy i uzyskania dochodu pozwalającego na uregulowanie należności nie przyniosą skutku, gmina może na pewien czas zatrzymać prawo jazdy. Decyzją starosty można odebrać tego rodzaju uprawnienia. Uchylający się od zapłaty alimentów rodzic może złożyć oświadczenie majątkowe, oświadczenie o poszukiwaniu pracy lub jej podjęciu. Jeżeli przez okres 6 miesięcy będzie wywiązywał się z płatności, nie mniej niż 50% zasądzonych kosztów, prawo jazdy zostanie mu zwrócone.

• złożenie wniosku do prokuratury o ściganie za przestępstwo niealimentacji 

Jeżeli dłużnik w sposób uporczywy będzie odmawiał współpracy w zakresie udzielania wywiadu lub w inny sposób utrudniał postępowanie, musi liczyć się z konsekwencjami. Wówczas organ właściwy może złożyć wniosek do prokuratury o ściganie za przestępstwo niealimentacji określony w artykule 209 kodeksu karnego.

• Ściągnięcie należności przez Urząd Skarbowy

Gmina może wyegzekwować dług również po zakończeniu okresu, w którym dziecko było do tego uprawnione. Jeżeli dłużnik nie rozliczy się z należności, gmina wystawia tytuł wykonawczy i wtedy to Urząd Skarbowy rozpoczyna ściąganie należności.

Wszczęcie postępowania karnego za przestępstwo niealimentacji (zaległe alimenty)

Jeżeli poprzednie działania zmierzające do odzyskania należności nie przyniosły rezultatu, można rozpocząć działanie na podstawie kodeksu karnego. Zadłużony rodzic może być oskarżony o przestępstwo niealimentacji. Jest to środek wykorzystywany ostateczny i tylko w przypadku rodziców, którzy w sposób uporczywy uchylają się od zobowiązania. Ich działanie naraża osobę objętą alimentami problemem z utrzymaniem podstawowego statusu życiowego, w tym możliwości zaspokojenia potrzeb.

Mowa zatem o takiej sytuacji, w której status majątkowy dłużnika, bądź jego zdolność do ponoszenia kosztów, pozwalają na zaspokojenie potrzeb dziecka, ale w sposób uporczywy tego unika. Dziecko natomiast cierpi niedostatek a zakup jedzenia, leków, odzieży nie są zapewniane. Przestępstwo to jest zagrożone karą grzywny, ograniczeniem wolności lub pozbawieniem wolności do lat dwóch. Ściganie za przestępstwo niealimentacji może nastąpić nie tylko na wniosek organu, ale także samego pokrzywdzonego zarówno dziecka jak i rodzica, który sprawuje opiekę nad małoletnim. Uprawnione są również organy pomocy społecznej oraz ściganie z urzędu np. na wniosek gminy

Wniosek o świadczenie alimentacyjne do rodziny dłużnika

Jednym ze sposobów na odzyskanie długu lub jego wypłata w sposób regularny, może nastąpić poprzez zobowiązanie krewnych dłużnika. Mowa tutaj o dziadkach, a także rodzeństwie. Pozew do sądu rodzinnego o alimenty od dziadków bądź rodzeństwa należy złożyć wraz z dokumentami poświadczającymi, że ich zarobki pozwalają na regulowanie tego typu zobowiązań wobec dziecka. W przypadku małoletnich alimenty zasądzone są w pierwszej kolejności wobec rodziców, a następnie wobec dziadków. Jeżeli żadne z nich nie jest w stanie spłacać zobowiązań, należność przechodzi na rodzeństwo. Taka sytuacja może mieć miejsce gdy:

• nie ma osoby zobowiązanej do wypłaty w bezpośredniej kolejności, czyli na przykład dziadkowie nie żyją
• osoba, wobec której ustanowiono zobowiązanie żyje, ale jej dochody nie pozwalają na wypłatę świadczeń

Czy rodzina dłużnika może być zobowiązana do spłaty zaległych alimentów?

Dziadkowie lub rodzeństwo mogą zostać zobowiązani do zaspokojenia tylko pewnej części zasądzonych alimentów. Ma to miejsce tylko w sytuacji, gdy dziecko żyje w skrajnym niedostatku.  Mamy tu na myśli sytuację, w której brakuje pieniędzy na podstawowe potrzeby jak jedzenie ubranie, lekarstwa. Sąd wydając decyzję, bierze pod uwagę możliwości zarobkowe i majątkowe osób zobowiązanych do pomocy.

Zasądzone kwoty mogą być różne w zależności od przypadku. W sytuacji, w której powołana do pomocy osoba nie może zapłacić należności, sąd może uchylić lub zwolnić ją z obowiązku alimentacyjnego. W celu uwiarygodnienia oświadczeń majątkowych w trakcie postępowania sąd może zwrócić się do urzędu skarbowego o przekazanie i dostarczenie PIT-ów za rok poprzedni. 

Skarga Pauliańska

Kodeks cywilny przewiduje możliwość złożenia Skargi Paulińskiej. Pozwala zabezpieczyć się przed sytuacją, w której dłużnik (w tym osoba zalegająca z płatnością alimentów) próbuje oddać lub upłynnić w inny sposób swój majątek. Wtedy nie ma możliwości ściągnięcia długu z danej osoby. Mając wiedzę na ten temat możesz wystąpić do sądu i złożyć skargę pauliańską. Często pozwoli to na cofnięcie umowy sprzedaży, darowizny lub przekazania praw do jakiegoś składnika majątku dłużnika.

Wpisanie dłużnika do Krajowego Rejestru Długów

Jednym z dość skutecznych sposobów na uprzykrzenie życia nierzetelnemu rodzicowi jest wpisanie go do rejestru w Biurze Informacji Gospodarczej i w Krajowym Rejestrze Długów.  Jeżeli uchyla on się od co najmniej pół roku w regulowaniu alimentów, powinien znaleźć się na listach tych instytucji. Każda z pięciu krajowych rejestrów długów ma podpisane umowy między innymi z bankami, firmami telekomunikacyjnymi czy dostawcami usług. 

Takiego wpisu mogą dokonać również gminy, które posiadają odpowiednie uprawnienia. Wpis skutkuje utrudnieniem dłużnikowi codziennego życia np. w przypadku zakupu na raty, chęci wzięcia pożyczki lub podpisania umowy na abonament telefoniczny. Najczęściej uzyska decyzję odmowną, a firma nie będzie chciała podpisać umowy w obawie o możliwe problemy z wypłacalnością. Dłużnik zostanie wykreślony z wykazu i rejestru, gdy spłaci całość swoich należności lub te zostaną umorzone.

Oczywiście rodzica, który ma zaległe alimenty,  można zgłosić również osobiście. Aby tego dokonać, uprzednio należy dłużnikowi przedstawić wezwanie do zapłaty należności wraz z ostrzeżeniem o zamiarze przekazania jego danych do BIG. Dokument musi być doręczony osobiście lub wysłany listem poleconym za potwierdzeniem odbioru. Jeżeli w ciągu 14 dni od odebrania bądź poświadczenia podpisem dokumentu wezwania, dług nie zostanie uregulowany, możemy przekazać jego dane do rejestru dłużników. 

Postępowanie karne za utrudnienia zaspokojenia wierzyciela (zaległe alimenty)

W sytuacji, w której jesteśmy pewni, że dłużnik posiada majątek lub środki pozwalające na uregulowanie zobowiązania, możemy złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa- utrudnianie zaspokojenia wierzyciela. Kodeks karny na podstawie artykułu 300 przedstawia stosowną podstawę prawną do rozpoczęcia działania. 

Możemy mieć tutaj miejsce sytuacją, w której dłużnik celowo wyprzedaje swój majątek bliskim osobom lub znajomym, aby formalnie pozbyć się prawa własności. 

Złożenie wniosku o ujawnienie majątku dłużnika

Jeżeli mamy realne podstawy, w których podejrzewamy, że zalegający z alimentami rodzic posiada majątek, ale celowo go ukrywa, można złożyć wniosek do sądu rejonowego o wyjawienie majątku dłużnika. Z takim wnioskiem może wystąpić również komornik prowadzący egzekucję alimentacyjną. Na podstawie obowiązujących przepisów dłużnik samodzielnie sporządza wykaz, zgodne ze stanem faktycznym.  Podstawa prawna to artykuł 913 Kodeksu postępowania cywilnego.

Podsumowanie – zaległe alimenty

Proces egzekwowania zaległych alimentów jest trudny. Wymaga wiele determinacji od rodziców małoletnich dzieci w starciu z czasochłonnymi procedurami. Nałożony obowiązek alimentacyjny na objętego nim rodzica powinien być realizowany płynnie. Wszystkie uchylenia i utrudnienia, należy zgłaszać do odpowiednich instytucji i organów. Zaległe alimenty to dla dłużnika wielka korzyść, natomiast sytuacja finansowa osoby, której przysługują alimenty, pogarsza się. Na szczęście polskie przepisy regulują tę sytuację. Jest więc wiele możliwości ubiegania się o zaległe alimenty. Warto z nich skorzystać jak najszybciej, gdyż często sprawy sądowe ciągną się przez wiele miesięcy, a nawet lat.

Jakub Bielecki

Zafascynowany ekonomią, gospodarką i polityką. Interesuje się najnowszymi trendami, a także zmianami w prawie wpływającymi na sektor finansów. Stale poszerza wiedzę, która pozwala mu na profesjonalne doradztwo. Na co dzień korzysta z najlepszych rozwiązań i możliwości dostępnych w zakresie finansów osobistych i inwestycji. Poza ekonomią interesuje się nowymi technologiami, muzyką i podróżami. Zobacz pozostałe artykuły autora