Franczyza – co to jest, jak działa i czy się opłaca?

Franczyza jest sposobem prowadzenia działalności gospodarczej. Polega na prowadzeniu punktu (restauracji sklepu, stacji benzynowej, innego lokalu) w imieniu większej sieci. Sieć może się dzięki temu szybko rozwijać, a franczyzobiorca, w zamian za oddanie części zysków, nie musi się martwić wieloma sprawami. Czy warto wejść we franczyzę? Jakie są plusy i minusy franczyzy? W dzisiejszym artykule postaramy się odpowiedzieć na te pytania. Jeśli myślisz o franczyzie, dowiesz się też, na co zwracać szczególną uwagę.

Franczyza – co to jest?

Na początku zastanówmy się, co to jest franczyza. Jest to jeden ze sposobów prowadzenia działalności gospodarczej. Polega na ścisłej współpracy dwóch firm. Franczyzodawca to firma, zwykle znana marka, której punkt będzie prowadził franczyzobiorca. Strony dogadują się co do podziału kosztów i przyszłych zysków. Franczyzobiorca może korzystać ze znaków firmowych marki,sprzedaje jej produkty, czy korzysta z know-how większej firmy. Ma jednak obowiązek przestrzegać ściśle ustalonych zasad w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Franczyza zobowiązuje go do działania w taki sposób, jak oczekuje tego franczyzodawca. W zamian za to otrzymuje wszelkie wsparcie, także marketingowe. Zwykle franczyzodawca bierze też na siebie dostawy towaru, jednolitych strojów dla pracowników, czy stronę wizualną lokalu (wewnątrz i na zewnątrz).

Z założenia współpraca jest korzystna dla obu stron, a wszystkie szczegóły reguluje umowa franczyzy. Osoba chcąca prowadzić swoją działalność gospodarczą nie startuje dzięki franczyzie od zera. Może liczyć na renomę marki i jej doświadczenie. Nie jest jednak w pełni decyzyjny co do wielu spraw,a jedynie wykonuje polecenia i zadania nakładane przez franczyzodawcę. Strony ustalają też warunki finansowe – podział zysków i ewentualnych strat.

Przykład franczyzy – sklepy sieci Żabka

Jednym z najbardziej rozpowszechnionych przykładów franczyzy są sklepy Żabka. Marka jest dobrze znana w całym kraju, a jej sieci coraz częściej wypierają lokalne “spożywczaki’, kioski, czy sklepy z alkoholem. Powód jest prosty. Jako ogromny gracz na rynku, Żabka może negocjować lepsze ceny z producentami i dostawcami żywności i innych produktów. Także nakłady na marketing są w ich przypadku ogromne, na co pojedynczy sklep nie może sobie pozwolić. Franczyzobiorca prowadzi sklep Żabka według ustalonych zasad. Wszystkie sklepy wyglądają dzięki temu bardzo podobnie i mają te same produkty. Doceniają to klienci. Taka franczyza często okazuje się bardziej dochodowa, niż prowadzenie własnego sklepu.

Inne znane sieci działające w modelu franczyzy to:

• McDonald’s
• Da Grasso
• sklepy abc
• telepizza
• Costa Coffee
• apteki POZ

Franczyza – rodzaje

Jest kilka sposobów działania w ramach franczyzy. Poszczególne rodzaje franczyzy mogą się sprawdzać w różnych branżach. Możemy rozróżnić rodzaje franczyzy na podstawie rodzaju działalności, sposobu organizacji punktów, ale także według innego podziału.

Rodzaje franczyzy – jaka działalność jest prowadzona w lokalu?

• franczyza usługowa – to takie branże, jak fitness, edukacja, gastronomia, kosmetyka lub turystyka. Franczyzobiorca działa w podobny sposób, jak pozostałe punkty (lokale, placówki) franczyzodawcy. Czasem jedynie pośredniczy w sprzedaży usług (np. biura podróży). Restauracje działające w tym modelu mają ujednolicone menu.
• franczyza handlowa – franczyza dystrybucyjna (lub handlowa) w praktyce oznacza sprzedaż konkretnych towarów w oparciu o know-how maki. Franczyzodawca udostępnia swoje znaki towarowe i sposoby sprzedaży. Ten model funkcjonuje np. w przypadku sklepów, aptek, stacji paliw.

Jak zorganizowany jest system franczyzy?

• franczyza będąca przedstawicielstwem regionalnym – przedsiębiorca funkcjonuje w określonym regionie i tam reprezentuje firmę. Zwykle głównym zadaniem franczyzobiorcy jest wtedy kierowanie zainteresowanych klientów do macierzystej firmy
• bezpośrednia franczyza – udział w niej biorą dwie strony – macierzysta marka i przedsiębiorca-franczyzobiorca. Strony ustalają warunki współpracy i dzielą się kosztami i zyskami.
• franczyza wielokrotna – marka ma umowę franczyzy z przedsiębiorcą, który pod swoje skrzydła bierze wiele lokalu punktów. Następnie sam szuka osób, które wejdą z nim w taki sam układ, przejmując obowiązki w pojedynczym punkcie. Takich “poziomów” może być jednak więcej. Sposób ten sprawdza się m.in. w przypadku restauracji fast-food, jak McDonald’s.

W jakich branżach spotyka się model franczyzowy?

Wraz  z upływem lat, franczyza przestała być czymś wyjątkowym. Dziś nikogo nie dziwi już prowadzenie punktu, sklepu lub restauracji właśnie w ramach franczyzy. Liczba firm działających w oparciu o franczyzę wynosi dziś kilka tysięcy, a niektóre mają naprawdę dużo punktów, tym samym franczyzobiorców. Najczęściej franczyza spotykana jest w następujących branżach:

• gastronomia (restauracje, lodziarnie, kawiarnie, bary, cukiernie, piekarni)
• stacje paliw, często także z dodatkowymi usługami (myjnia, restauracja, sklep przy stacji)
• handel (sklepy,apteki, drogerie)
• punkty usługowe (kantory, zegarmistrz, pralnie, serwis GSM)

Umowa franczyzy

Decydując się na franczyzę, warto dokładnie sprawdzić, co zawiera umowa franczyzy. Jest to najważniejszy dokument, który podpisują obie strony. Reguluje wszystkie prawa obowiązk. Zwykle umowa taka jest bardzo długa -znajdziemy w niej opis wielu procedur i wszelkich sytuacji, jakie mogą się wydarzyć w trakcie współpracy.

Umowa franczyzy zawiera:

• dokładne dane obu stron umowy (NIP, KRS, adresy, itp.)
• obowiązki franczyzobiorcy
• obowiązki franczyzodawcy
• sposób rozliczenia się stron
• kary umowne za złamanie postanowień umowy franczyzy

W jaki sposób wejść we franczyzę?

Jak zostać franczyzobiorcą? Najważniejsze jest znalezienie firmy, która oferuje taką możliwość. Zwykle franczyzodawcy na swoich stronach www informują o tym, jak wejść w posiadanie pakietu franczyzowego. Wtedy stajesz się dysponentem ich znaku towarowego, marki, czy materiałów marketingowych. Prawie zawsze franczyzobiorca może też liczyć na obszerne, zwykle kilkudniowe szkolenie i cały pakiet materiałów, które będą pomocne przy rozpoczęciu współpracy. Są to zarówno wszelkie procedury, ale też szkolenia z podstaw księgowości, czy zarządzania zespołem.

Firmy będące franczyzodawcami najczęściej decydują się na pewną selekcję kandydatów. Nie każdy otrzyma więc zgodę na taką działalność. Najczęściej wymagany jest też pewien wkład własny. Może wynosić od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy złotych, czasem nawet więcej. Czasem świeżo upieczeni przedsiębiorcy decydują się na zaciągnięcie kredytu gotówkowego. Gdy franczyza nie przynosi oczekiwanych zysków, mogą nawet wpaść w spiralę zadłużenia.

Czy warto założyć franczyzę?

Kto może myśleć o założeniu własnej franczyzy? Ten sposób prowadzenia działalności gospodarczej najczęściej jest wybierany przez firmy o sporej rozpoznawalności i z dużym kapitałem. Franczyza jest bardzo dobrą alternatywą dla tworzenia kolejnych punktów firmy i zatrudniania pracowników – menadżerów restauracji, sklepów, itp. Dzięki franczyzie firma dzieli odpowiedzialność (ale też zyski) z innym przedsiębiorcą. Przed podjęciem takiej decyzji warto przemyśleć następujące aspekty:

• jakie zyski może dostarczyć każdy kolejny punkt/lokal
• w jaki sposób odbywa się kontrola franczyzobiorcy (audyt, ukryty klient, raporty) i ile to kosztuje
• skąd wziąć partnerów do współpracy w większej skali i w różnych lokalizacjach
• jak znaleźć franczyzobiorców

Podsumowanie: franczyza – czy warto?

Czy franczyza się opłaca? Na pewno nie jest to prosty sposób prowadzenia działalności gospodarczej. Nie jest też przeznaczony dla każdego przedsiębiorcy. Franczyza jako sam sposób współpracy między firmami może być bardzo opłacalna lub okazać się totalną klapą, czasem dla obu partnerów. Wiele zależy od sytuacji konkretnej firmy, lokalizacji planowanego lokalu, a także szczegółów zapisanych w umowie franczyzy. Z pewnością nie są to “proste pieniądze”, a zyskowne prowadzenie punktu wymaga poświęcenia sporo czasu, czasem także pieniędzy.

Franczyza może być natomiast dobrym sposobem na wejście w świat biznesu w danej branży. Dzięki temu można uzyskać wartościową wiedzę w wielu aspektach dotyczących prowadzenia restauracji, czy sklepu. Jest to zwykle znacznie prostsze rozwiązanie, niż otwieranie swojego biznesu “od zera”.

Podsumowując, warto dobrze przemyśleć wszystkie “za” i “przeciw” franczyzy.

Franczyza – plusy i minusy

Największe zalety franczyzy to:

• korzystanie z rozpoznawalności dużej marki
• wsparcie ze strony dużej firmy na wielu obszarach
• ograniczenie ryzyka związanego z otworzeniem działalności
• łatwiejsze znalezienie klientów
• zaufanie klientów już od pierwszego dnia

Minusy franczyzy to:

• wyśrubowane wymagania franczyzodawcy
• brak swobody w działaniu
• wysoki koszt “na start”
• czasem osiągnięcie obiecywanych zysków jest trudne
• w razie urlopu pracownika zwykle to franczyzobiorca go zastępuje, inaczej grozi mu kara
• umowa franczyzy zwykle jest znacznie bardziej korzystna dla dużej marki
• raczej niemożliwe jest otrzymanie dofinansowania z urzędu pracy

Jakub Bielecki

Zafascynowany ekonomią, gospodarką i polityką. Interesuje się najnowszymi trendami, a także zmianami w prawie wpływającymi na sektor finansów. Stale poszerza wiedzę, która pozwala mu na profesjonalne doradztwo. Na co dzień korzysta z najlepszych rozwiązań i możliwości dostępnych w zakresie finansów osobistych i inwestycji. Poza ekonomią interesuje się nowymi technologiami, muzyką i podróżami. Zobacz pozostałe artykuły autora