Donos do ZUS w związku z L4

Spora część pracowników, jak choćby osoby zatrudnione w oparciu o umowę o pracę, mogą skorzystać z płatnego L4. Zwolnienie lekarskie najczęściej spowodowane jest chorobą, urazem, kontuzją lub ich skutkami. Osoba, która dostanie od lekarza L4, nie musi przez określony czas pracować. To okres, który możemy więc wykorzystać, aby wyzdrowieć, odpocząć i zregenerować się. Możliwość odpoczęcia do pracy niekiedy jest jednak wykorzystywana nie do końca zgodnie z przeznaczeniem. Pracownik, który nieprawidłowo korzysta z L4, może działać wręcz na szkodę ZUS i swojego pracodawcy. W podobnej sytuacji możliwy jest jednak donos do ZUS. Jakie mogą być jego konsekwencje?

Pracownicy na L4, a kontrole ZUS

Część osób zastanawia się,czy ZUS sprawdza pracowników na zwolnieniu lekarskim. Podczas korzystania z L4 otrzymujemy w końcu pieniądze, choć w nieco mniejszej wysokości, niż chodząc do pracy. Okazuje się, że i pracodawca, i Zakład Ubezpieczeń Społecznych mają prawo do przeprowadzenia kontroli. Jest tak niezależnie od rodzaju choroby, czy okresu, w którym pracownik przebywa na L4.

Wygląda więc na to, że już pierwszego dnia obowiązywania zwolnienia lekarskiego możliwa jest kontrola. Oczywiście, nie jest to sytuacja często spotykana. Większość pracowników w ogóle nie doświadcza kontroli w trakcie, gdy przebywają na zwolnieniu.

Zwolnienie lekarskie a kontrole ZUS

Kontrole pracowników przebywających na L4 nie dotyczą jednak podstawy do wystawienia zwolnienia. Chodzi o fakt przebywania w domu. Dotyczy to jednak sytuacji, kiedy lekarz zalecił pozostanie w domu (tzw. “L4 leżące”). Jest natomiast wiele sytuacji, kiedy nie ma przeciwwskazań, aby osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim wychodziła z domu. I w tej sytuacji kontrola jest możliwa. Wtedy ZUS sprawdza natomiast, czy pracownik nie wykonuje w tym czasie pracy zarobkowej lub nie wykorzystuje L4 w niezgodny z jego przeznaczeniem sposób.

Niekiedy osoba przebywająca na zwolnieniu od lekarzem wcale nie jest chora lub niezdolna do pracy. Powodem do wystawienia L4 może być w końcu także opieka nad dzieckiem lub nad osobą starszą. W takiej sytuacji kontroler Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może sprawdzić, czy w mieszkaniu lub domu nie ma innych osób mogących sprawować taką opiekę. Wyjątkiem są tu dzieci do lat dwóch.

Donos do ZUS w związku z nieprawidłowym korzystaniem z L4

Nie każdy o tym wie, ale donos do ZUS nie jest jedyną podstawą do przeprowadzenia kontroli. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może przeprowadzić kontrolę w dwóch przypadkach:

• kontrola ZUS na wniosek
• kontrola ZUS z urzędu

Najczęściej to pracodawca składa wniosek (donos do ZUS) z prośbą o przeprowadzenie kontroli. Przyczyną może być podejrzenie, że pracownik nie przebywa w miejscu zamieszkania lub dopuszcza się innego nadużycia. Rzadziej wnioskodawcą jest inny pracownik danej firmy. W sporadycznych sytuacjach na donos do ZUS decyduje się osoba niezatrudniona w danej firmie i zupełnie z nią nie związana. Właściwie dla ZUS nie ma znaczenia, kto złoży wniosek o przeprowadzenie kontroli. 

Jak wygląda wniosek o przeprowadzenie kontroli – donos do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych?

Nie ma jednej formy sporządzenia wniosku – donosu do ZUS. Możliwe jest złożenie donosu w formie pisemnej, ustnej, czy też telefonicznie. Możliwe jest również zastrzeżenie, aby donos do ZUS pozostał anonimowy. W takim przypadku wnioskodawca nie dostanie jednak żadnych informacji zwrotnych. Nie dowie się o wynikach kontroli osoby na zwolnieniu, czy nawet o tym, czy ZUS się na nią zdecydował. Samo wysłanie wniosku nie oznacza w końcu, że Zakład musi wszcząć kontrolę.

Donos do ZUS nie wiąże się z żadną opłatą. Może zresztą dotyczyć innej sytuacji związanej ze świadczeniami ZUS (ubezpieczeniem społecznym). Kontrola ZUS może więc dotyczyć innej sytuacji, niż przebywania na zwolnieniu lekarskim.

Najbardziej skomplikowane jest złożenie donosu do ZUS przez pracodawcę. W takiej sytuacji musi on między innymi dokładnie opisać sytuację, wraz ze wskazaniem danych pracownika, danych zakładu pracy.

Wzór donosu do ZUS – wniosek o kontrolę osoby przebywającej na zwolnieniu L4

Wniosek o przeprowadzenie kontroli przez ZUS nie ma jednego wzoru. Nie znajdziemy gotowego formularza, czy zbioru informacji, które powinny się znaleźć w donosie. Wydaje się natomiast, że najbardziej skuteczną formą jest wniosek w formie pisemnej.

W takim wniosku warto zawrzeć opis sytuacji wraz z podstawą do powstania podejrzeń, że pracownik korzysta z L4 w niewłaściwy sposób. Treść wniosku do ZUS powinna zawierać:

• datę i miejsce sporządzenia
• dane odbiorcy, czyli oddziału ZUS, do którego kierujesz zawiadomienie
• przedmiot donosu – czego dotyczy zawiadomienie (np. podejrzenie przebywania poza domem w trakcie zwolnienia lekarskiego)
• informacje o osobie, która składa donos i jej podpis  (można też ich nie wpisywać, aby donos był anonimowy)

Nie ma większego znaczenia, który oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wybierzesz do przeprowadzenia kontroli pracownika. Najlepiej wybrać po prostu oddział odpowiedni ze względu na miejsce zamieszkania osoby kontrolowanej lub na lokalizację zakładu pracy.

W jaki sposób można złożyć donos do ZUS?

Nie ma jednej metody składania zawiadomienia do ZUS z wnioskiem o przeprowadzenie kontroli. Możemy więc zrobić to:

• w formie pisemnej – wysyłając list na adres oddziału ZUS
• drogą elektroniczną, na adres sygnalista@zus.pl
• telefonicznie
• ustnie, w oddziale ZUS
• korzystając z formularza na stronie ZUS (https://www.zus.pl/o-zus/kontakt/zadaj-pytanie-zus/) – nie jest to jednak rozwiązanie rekomendowane, strona służy do innych celów

Donos może być anonimowy. W praktyce zwykle okazuje się jednak, że takie zgłoszenia traktowane są nieco mniej poważnie, przez co mogą nie zostać rozpatrzone – nie dojdzie do przeprowadzenia kontroli. Większa szansa na wszczęcie kontroli zaistnieje, jeśli dobrze udokumentujesz wniosek i podasz swoje dane.

Pamiętajmy, że ZUS samodzielnie podejmuje decyzję o rozpoczęciu postępowania lub o zignorowaniu wniosku. Nigdy nie będziemy mieć więc pewności, że kontrola zostanie przeprowadzona.

Jak wygląda kontrola ZUS podczas zwolnienia lekarskiego?

Przejdźmy do tego, jak może wyglądać postępowanie kontrolne pracownika przebywającego na L4. Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyduje o tym, czy rozpocznie kontrolę osoby na L4. Stanie się tak, jeśli przedstawiciel ZUS uzna, że wniosek jest dobrze uzasadniony i rzeczywiście mogą być podstawy do odmowy wypłaty świadczenia. Niekiedy to ZUS sam podejmuje też decyzję o rozpoczęciu postępowania – mówimy wtedy o kontroli z urzędu. Mogą się jej spodziewać choćby pracownicy, czy osoby samozatrudnione, które rozpoczynają długotrwałe zwolnienie lekarskie na chwilę po tym, jak decydują się płacić wyższą stawkę ubezpieczenia społecznego (tym samym wypłata świadczenia jest też odpowiednio wyższa). W sieci nie brakuje również informacji od kobiet w ciąży, które nie miały zbyt długiego stażu pracy w danym miejscu pracy.

Praktyka pokazuje, że ZUS najczęściej po prostu wysyła swojego pracownika do miejsca zamieszkania osoby przebywającej na zwolnieniu lekarskim. Sprawdza, czy pracownik przebywa w domu zgodnie z zaleceniem lekarza. W przypadku nieobecności, możliwa jest ponowna kontrola. W przypadku niektórych osób (np. mieszkających samotnie) trudno w końcu wyobrazić sobie, aby przez całą dobę i przez cały okres L4 pozostawały w domu. Niekiedy powodem wyjścia jest przecież wizyta u lekarza, drobne zakupy, czy choćby odwiedzania apteki. Nie powinno być to powodem odmowy wypłaty zasiłku z ZUS. Podczas postępowania ZUS może natomiast wymagać udokumentowania takiego powodu nieobecności. Dobrym będzie choćby przedstawienie paragonu z apteki lub udokumentowanie odbytej wizyty u lekarza.

Dane ZUS jasno pokazują, że kontroli osób na zwolnieniu lekarskich jest sporo. W samym tylko trzecim kwartale 2023 roku było ich ponad 26 tysięcy. Efektem było 1960 osób, które straciło zasiłek chorobowy. Łączna wartość zasiłków to 4,02 miliona złotych.

Kiedy odbywa się kontrola ZUS?

Pracownik ZUS wydelegowany do przeprowadzenia kontroli, ani sam ZUS nie informują o tym, kiedy planują przeprowadzić kontrolę. Pewne jest natomiast, że kontrola powinna się odbyć w okresie obowiązywania zwolnienia lekarskiego. 

Jak już wspomnieliśmy, nie zawsze nieobecność będzie skutkowała zabraniem zasiłku chorobowego. Niekiedy zwolnienie lekarskie wcale nie oznacza natomiast, że pracownik musi pozostawać w domu. W takiej sytuacji nie dojdzie do sprawdzenia, czy osoba przebywa w miejscu zamieszkania.

Co grozi za nieprawidłowe korzystanie z L4?

Jeżeli kontrola ZUS wykaże nieprawidłowości, konsekwencją może być utrata zasiłku chorobowego. W takiej sytuacji pracownik po prostu nie dostanie pieniędzy za okres przebywania na zwolnieniu lekarskim – ani od pracodawcy, ani od ZUS.

Największy problem mogą mieć wtedy osoby, które przez długi czas przebywały na zwolnieniu. W tej sytuacji niejednokrotnie jedynym sposobem na uratowanie trudnej sytuacji finansowej jest skorzystanie z pożyczki online lub kredytu. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może też zażądać zwrotu już wypłaconego zasiłku chorobowego, jeśli uzna, że nie było do jego wypłaty podstawy.

Czy jest jakaś kara za niesłuszny donos do ZUS?

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, efektem kontroli ZUS może być utrata prawa do zasiłku chorobowego. A czy za nieuzasadniony donos do ZUS coś grozi? Jeśli wniosek był anonimowy, ZUS nie ma możliwości wyciągnięcia jakichkolwiek konsekwencji. Nawet jeśli wnioskodawca podał swoje dane (np. to pracodawca osoby przebywającej na zwolnieniu), najpewniej donosiciela nie czeka żadna kara. Wniosek o kontrolę mógł być w końcu spowodowany nie do końca dobrym oglądem sytuacji, czy nieznajomością stanu faktycznego.

Z nieco inną sytuacją mamy natomiast do czynienia w przypadku uporczywego składania donosów, które okazują się bezpodstawne. Takie zachowanie, na przykład ze strony pracodawcy lub współpracownika (ale także innej osoby) może nosić znamiona czynu karalnego – nękania. W tej sytuacji ZUS nie podejmie natomiast żadnych działań. Może to zrobić pracownik, kierując odpowiednie zawiadomienie do organów ścigania. Zapewne skontaktują się z ZUS-em w celu otrzymania niezbędnych dokumentów, czyli kopii donosów.

Podsumowanie artykułu

Donos do ZUS może złożyć pracodawca, który podejrzewa, że pracownik nieuczciwie wykorzystuje zwolnienie lekarskie. Może to też zrobić inna osoba, także niezwiązana z danym miejscem pracy. Efektem może być przeprowadzenie kontroli przez pracownika ZUS. W praktyce oznacza to, że sprawdzi obecność (lub nie) pracownika w miejscu zamieszkania. Decyzję o wszczęciu postępowania zawsze podejmuje jednak ZUS. Jeśli uzna, że doszło do naruszeń, może zdecydować o odebraniu zasiłku chorobowego. Praktyka pokazuje, że niecałe 10% kontroli kończy się w sposób niekorzystny dla pracownika.

Najczęściej zadawane pytania

Źródło:

1. https://biznes.interia.pl/gospodarka/news-sasiedzi-robia-zdjecia-i-donosza-do-zus-potem-przychodzi-kon,nId,7164663
2. https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-donos-do-zus-z-powodu-l4
3. https://businessinsider.com.pl/praca/zus-dostaje-donosy-od-sasiadow-i-czlonkow-rodziny-i-odbiera-swiadczenia/wx9m1nw
4. https://www.zus.pl/firmy/pozostale/kontrola-prawidlowosci-wykorzystywania-zwolnien-lekarskich-wykonywana-przez-pracodawcow

Jakub Bielecki

Zafascynowany ekonomią, gospodarką i polityką. Interesuje się najnowszymi trendami, a także zmianami w prawie wpływającymi na sektor finansów. Stale poszerza wiedzę, która pozwala mu na profesjonalne doradztwo. Na co dzień korzysta z najlepszych rozwiązań i możliwości dostępnych w zakresie finansów osobistych i inwestycji. Poza ekonomią interesuje się nowymi technologiami, muzyką i podróżami. Zobacz pozostałe artykuły autora