Co to jest recesja gospodarcza? Czy musimy się na nią przygotować?

W okresie problemów ekonomicznych słowo recesja jest odmieniane w mediach przez wszystkie przypadki. Czym tak naprawdę jest recesja gospodarcza, jakie są jej fazy i przyczyny? Czego możemy spodziewać się w 2023 roku i czy jest groźna dla przeciętnego Kowalskiego? Na te pytania postaramy się odpowiedzieć w dzisiejszym poradniku.

Co to jest recesja? 

Recesja gospodarcza oznacza znaczny spadek aktywności gospodarczej na całym rynku, która jest rozłożona w czasie i trwa przynajmniej przez kilka miesięcy lub nawet kwartałów. Przekłada się to bezpośrednio na spowolnienie wzrostu PKB, niższą produkcję przemysłową oraz konsumpcję wśród obywateli. W dalszym etapie charakteryzuje się dużym spadkiem dochodów oraz rosnącym bezrobociem. Ze względu na bardzo dużą ilość wskaźników ekonomicznych i sposobów ich obliczania ciężko dokładnie zdefiniować recesję oraz w jasny sposób określić czy dany kraj jest nią dotknięty.

Dane ekonomiczne rzadko kiedy są przedstawiane w czasie rzeczywistym a z uwagi na informacje, które spływają z opóźnieniem, możemy raczej określać, że dany kraj był dotknięty recesją, niż w niej jest. Ale nawet w tym zakresie zdania ekonomistów są podzielone i często są skrajnie różne. Z takimi opiniami mogliśmy spotkać się chociażby w czasie pandemii, kiedy część ekonomistów ogłosiła, że w Polsce panuje recesja, natomiast druga połowa specjalistów była dokładnie odwrotnego zdania.

Jak odczuwamy recesję jako mieszkańcy kraju?

Oprócz czysto akademickich rozważań na temat sytuacji ekonomicznej w kraju najlepszym przełożeniem będzie zdanie obywateli. Recesję najczęściej odczuwamy dopiero, wtedy gdy znajdujemy się w trudnej sytuacji zawodowej, zostajemy bez pracy lub zostaną odebrane nam różnego rodzaju benefity. O problemie związanym z recesją będziemy mówić również, wtedy kiedy firma, w której pracujemy zacznie mieć problemy z płynnością, bądź utraci źródło finansowania. Prowadząc samodzielnie firmę, poczujemy różnice w ilości zamówień naszych produktów lub usług. W efekcie zmusi nas to do cięcia kosztów.

Warto pamiętać, że recesja nie jest sprawiedliwa i nie rozkłada się równomiernie na wszystkich obywatelach w danym społeczeństwie. Dla niektórych może być to bardzo trudny okres, ponieważ stracą pracę i mogą popaść w kłopoty finansowe związane z utratą płynności finansowej. Dla innych osób, które czerpią zyski z działalności związanej np. ze ściąganiem długów, okres recesji może być bardzo korzystny.

Recesja techniczna a gospodarcza – jakie są różnice?

O ile recesja gospodarcza bywa dość rozmytym i niejasnym terminem, to recesja techniczna ma już bardzo konkretną definicję. Pojęcie to zostało wprowadzone w 1974 roku przez Juliousa Shiskina i określało ono spadek PKB przynajmniej przez dwa kwartały. Dzięki tak postawionej definicji łatwo określić, z jakim zjawiskiem mamy do czynienia, ponieważ bierzemy pod uwagę tylko jeden wskaźnik.

Prostota tego pojęcia skutkowała tym, że w niektórych krajach definicja recesji technicznej jest traktowana na równi z definicją recesji gospodarczej. Takie ustalenie obowiązuje np. w krajach Unii Europejskiej. Opierając się na tym pojęciu, możemy stwierdzić, że nasz kraj nie był dotknięty recesją od ponad 30 lat. Dla niektórych ekspertów rok 2001 pozostaje nadal dyskusyjny, jednak w ogólnym rozrachunku przyjmujemy, że Polska nie odczuła skutków recesji. W okresie pandemii covid-19 doszło do spadku PKB, ale tylko w jednym kwartale, a następnie w kolejnym wskaźnik gwałtownie odbił. Prywatne odczucia obywateli mogą być jednak zupełnie inne niż te wynikające z definicji.

Jakie są przyczyny recesji gospodarczej?

Funkcjonuje wiele scenariuszy związanych z pojawieniem się recesji gospodarczej, a co za tym idzie, wpływają na nie różne czynniki. Wśród najczęściej wymienianych powodów recesji znajdują się:

• Zła polityka pieniężna państwa. Banki centralne mają duży wpływ na gospodarkę oraz politykę monetarną danego państwa. Poczynając od tego, że mogą drukować gotówkę bez większych ograniczeń, a skończywszy na ustalaniu wysokości stóp procentowych. Złe decyzje dotyczące polityki pieniężnej przekładają się na kolejne problemy. Aby pobudzić gospodarkę, Bank Centralny najpierw obniża stopy procentowe, a w to miejsce wprowadza dużo tzw.j pustej gotówki na rynek. W efekcie mamy do czynienia z rosnącą inflacją, która na początku może być niezauważalna. W pewnym momencie jej wysokość dochodzi do takiego poziomu, że rządzący rozpoczynają proces walki z inflacją. Najczęściej wybierają scenariusz podnoszenia stóp procentowych. Gdy stopy procentowe będą wysokie przez dłuższy okres czasu gospodarka zacznie słabnąć i dojdzie do kontrolowanej recesji. W wyniku takich działań i wysokich stóp procentowych firmy nie mogą w łatwy sposób uzyskiwać atrakcyjnego finansowania, nie mają dostępu do tanich kredytów a ich zadłużenie i związana z nim obsługa jest bardzo droga. W efekcie, zamiast skupiać się na inwestycjach, zatrudnienia nowych pracowników i rozwoju przedsiębiorstwa, skupiają się na przetrwaniu i realizacji bieżących zobowiązań.
• Wojny lub katastrofy naturalne. Zjawiska te mogą spowodować zniszczenie istotnych elementów infrastruktury państwa, przez co normalna produkcja i działalność gospodarcza będzie utrudniona. Tego rodzaju zjawiska są bezpośrednio odpowiedzialne za tzw. szoki podażowe np. wzrost cen ropy, co przekłada się na utratę stabilizacji w gospodarce. Firmy muszą szacować swoje koszty a konsumenci przeliczać opłacalność zakupu towarów, nawet tych pierwszej potrzeby.

Źródła recesji

Jak widać przyczyny recesji, mogą mieć swój początek w wyniku działań zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Niekiedy ekonomiści posługują się również pojęciem recesji psychologicznej. Mamy z nią do czynienia, wtedy kiedy konsumenci pomimo stosunkowo dobrej kondycji gospodarczej kraju, są straszeni widmem krachu. Przekłada się to bezpośrednio na ich decyzje zakupowe a w dalszym etapie na funkcjonowanie firm i usług. Badacze nazywają to samospełniającym się proroctwem. 

Eksperci ekonomiczni w dość wyważony sposób wypowiadają się na temat recesji, ponieważ dla nich jest ona zjawiskiem naturalnym. Z ich punktu widzenia jest sposobem na oczyszczenie rynku ze źle prowadzonych, zadłużonych firm i bezwartościowych inwestycji. W efekcie zostają tylko przedsiębiorstwa rentowne, przyszłościowe i takie, które pozwalają rozwijać kraj. 

Cykle koniunkturalne – co to jest?

Z recesją mamy do czynienia zazwyczaj po okresie hossy, czyli czasu, w którym rynek był bardzo zyskowny. Recesja jako zjawisko ekonomiczne może mieć wiele twarzy, począwszy od łagodnego, które jedynie pozwoli gospodarczo odpocząć danemu państwu. Z drugiej strony kryzys może doprowadzić do załamania gospodarki, zatrzymać rozwój a spowolnienie trwać wiele lat.

Trudno jest udzielić informacji, w jakiej dokładnie fazie gospodarki jesteśmy aktualnie. Przy próbie analizy indeksów giełdowych uzyskamy nieprawidłowe wyniki, ponieważ giełda wyprzedza realną gospodarkę mniej więcej o pół roku. Inwestycje czynione są z myślą o przyszłych wynikach spółek. Drugim ważnym elementem są spekulacje i dodruk pustej gotówki gdzie giełda i gospodarka będą miały zupełnie różne wyniki.

Rodzaje cykli koniunkturalnych pokażą, jakiej recesji się spodziewać

 Dla lepszego wyobrażenia jak wyglądają etapy recesji przypisano im litery, odpowiadające kształtom i miejscu na wykresie cyklu koniunkturalnego.

• V – szybkie wyjście z zapaści gospodarczej. 
• W – w pierwszej fazie będzie przypominać odbicie V, jednak jest to pułapka, ponieważ po chwilowemu poczuciu wzrostu następuje długie i mocne uderzenie.
• U- bardzo długi proces wyjścia z recesji. Bywa to  rozłożone w czasie. Może trwać nawet kilka lat
• I – gospodarka po szybkim spadku nie ma możliwości szybkiego odbicia i tkwi przez wiele lat w stagnacji
• odwrócona litera L – gospodarka przez długi czas nie może się podnieść po szybkim odbiciu z dołka – oznacza to kilkuletni zastój

Recesja w Polsce

Dobra wiadomość jest taka, że przez ostatnie 10-lecia nie mieliśmy w Polsce do czynienia z tym zjawiskiem. Recesja techniczna dotknęła nasz kraj na początku lat 90, choć wśród niektórych ekonomistów wymieniany jest również rok 2001. Istotne jest jednak,iż dane dotyczące PKB są ciągle ponownie interpretowane przez guz i po latach oficjalne wskaźniki produktu krajowego brutto mogą być na nowo zdefiniowane. Jak widać, temat recesji jest tematem wielu dyskusji i akademickich rozważań specjalistów oraz pojęciem chętnie podchwytywanym przez media.

W przypadku problemów ekonomicznych politycy będą prześcigać się w dokonywaniu analiz i interpretacji dostępnych wskaźników. W zależności od opcji politycznej, którą reprezentują, te same dane mogą być przedstawiane w różny sposób. Istotne jest, aby uderzyć w adwersarzy i na tym polu budować swój kapitał polityczny. Próbując analizować dane gospodarcze z roku 2022, Polska nie była dotknięta recesja. W informacjach oficjalnie dostępnych, mamy wręcz informacje o niewielkim ożywieniu w zakresie produkcji przemysłowej oraz poziomie bezrobocia. Warto pamiętać, że m.in. niższe bezrobocie oznacza mniej wypłacanych zasiłków dla bezrobotnych. To korzystne dla wszystkich, także dla budżetu państwa.

Czy recesja dotknie Polskę w 2023 roku?

Na podstawie powyższych informacji związanych z definicją recesji oraz jej funkcjonowaniem w środowisku ekspertów możemy się domyślać, że zdania są podzielone. Polski Instytut Ekonomiczny zakłada spowolnienie gospodarcze w pierwszym kwartale 2023 roku. W oficjalnym komunikacie informują, że możemy spodziewać się krótkotrwałej recesji, a PKB spadnie o 0,3%. Już w drugim kwartale gospodarka naszego kraju powróci na ścieżkę wzrostu. W całym roku 2023 PKB wyniesie 1,2%. więcej niż w roku ubiegłym. Spowolnienie gospodarcze będzie widoczne w wysokiej inflacji, która w skali roku wyniesie 13%. Według danych Instytutu, sytuacja Polski powinna poprawić się w 2024 roku.

Wiele osób przewiduje recesję na rynku nieruchomości w 2023 roku. Polskie władze starają się jednak temu zapobiec. Sposobem mają być zmiany wprowadzone w Polskim Ładzie.

Jak można przygotować się do recesji?

Trudno odpowiedzieć na to pytanie, bo w zasadzie jako obywatele mamy niewielki wpływ na jej pojawienie się. Jeżeli do niej dojdzie to w przypadku krótkotrwałej i standardowe recesji możemy nie odczuć jej skutków. Problem pojawia się, jeżeli kryzys jest długotrwały lub dochodzi do hiperinflacji. Czy zatem jako obywatele mamy jakieś możliwości przygotowania się na potencjalny kryzys gospodarczy?

Recesja = oszczędności?

Na początek możemy ograniczyć wydatki. Spowolnienie gospodarcze oraz wysoka inflacja wpłyną na chęć utrzymywania środków w gotówce. Jeżeli posiadamy większe oszczędności, warto skorzystać z okazji zakupu tańszych aktywów np. w postaci nieruchomości bądź papierów wartościowych. Jak oszczędzać w czasie recesji? Jst wiele sposobów, które warto poznać!

W czasie recesji warto postawić na złoto i srebro

Zakup metali szlachetnych. Jeżeli wszystko wskazuje na to, że kryzys będzie długotrwały dobrze zainwestować w dobra, które nie tracą z czasem swojej siły nabywczej. Najlepszym rozwiązaniem jest zakup fizycznego złota lub srebra. Żeby podjąć decyzję o takim zakupie, najlepiej zwrócić się do firm bądź banków w specjalizujących się w sprzedaży kruszców. Inwestycje w srebro, a także zakup złota często są także dobrym pomysłem poza okresem recesji.

Inwestycje w swoje umiejętności

Języki obce kluczem do rozwoju – jeżeli kryzys ma charakter lokalny, warto rozważyć czasową przeprowadzkę do innego kraju. Dodatkowo łącząc to z unikalnymi kompetencjami zawodowymi, może okazać się, że jest to fantastyczny sposób na nie tylko przetrwanie, ale wręcz rozwój. Znajomość języków obcych w tej sytuacji będzie konieczna i pozwoli sprawniej odnaleźć się na rynku pracy.

Bądź specjalistą w swojej dziedzinie. Recesja najczęściej przekłada się na czasowe problemy z zatrudnieniem, wstrzymanie rekrutacji w wielu firmach, bądź ograniczenie awansów. Na tak trudnym rynku zawodowym najlepiej odnajdą się specjaliści, którzy posiadają unikatowe umiejętności. 

Samowystarczalność szansą na przetrwanie. W okresie szalejącej inflacji oraz w przypadku problemów z dostawami, warto zastanowić się nad możliwością posiadania działki lub małego ogrodu. Samodzielne uprawianie roślin oraz niewielkie zbiory upraw pozwolą zabezpieczyć nasze potrzeby pod względem żywnościowym.

W co jeszcze warto zainwestować?

Inwestycje w czasach recesji często wydają się być ryzykowną decyzją. Jak się jednak okazuje, często recesja to świetny moment na przeznaczenie swoich pieniędzy na zakup szlachetnych kruszców, czy BitCoina. Ile osób, tyle zdań na temat tego, czy warto inwestować w kryptowaluty w momencie kryzysu.

Patrząc na cykl koniunkturalny podczas recesji, dobrze dysponować sporą gotówką, aby móc ją inwestować w atrakcyjne okazje. Warto być jednak tutaj ostrożnym, ponieważ indeksy nie zawsze odbijają się w kształt litery V. Jeżeli będziemy mieli do czynienia z załamaniem w kształcie litery W wpadniemy w chwilowo pułapkę recesyjnego odbicia. Specjaliści na czas kryzysu ekonomicznego polecają krótkoterminowe obligacje, które zapewniają wyższe zwrot z inwestycji w czasach galopujących stuprocentowych. 

Recesje na świecie

W historii świata mamy za sobą już wiele kryzysów gospodarczych, które przetoczyły się przez państwa. Do najważniejszych z nich możemy zaliczyć:

• Bankructwo w Hiszpanii. Po odkryciu Nowego Świata Hiszpania została zalana ogromną ilością złota, co przełożyło się na wzrost inflacji i upadek działalności produkcyjnej.
• Bańka spekulacyjna w Holandii. W latach 1636-1637 Holandia została dotknięta tzw. tulipomanią. Wiara w olbrzymie zyski, które miały przynieść rzadkie cebulki tulipanów wśród wielu Holendrom, skutkowała porzuceniem dotychczasowego zajęcia i próbami spekulacji rynku. Gorączka popytu doprowadziła do pęknięcia banki i bankructw.
• Wielki kryzys z lat 1929-1933. Jest to największy kryzys w historii, jaki dotychczas odnotowano. Przyczyną były tanie kredyty, które zaciągano, a następnie za pomocą otrzymanych środków kupowano akcje na giełdzie. Pierwsze spadki doprowadziły do krachu, ponieważ ludzie w panice chcieli pozbyć się zakupionych papierów wartościowych. Spadek wartości przedsięwzięć doprowadził do utraty płynności finansowej, spadku produkcji a następstwie bankructw. 
• Kryzys naftowy. W 1973 roku załamanie gospodarcze powstało w wyniku nałożenia embarga na ropę naftową zastosowaną przez państwa arabskie wobec Stanów Zjednoczonych. Blokada doprowadziła do wzrostu cen, co następnie przełożyło się na załamanie kondycji całej gospodarki Zachodniej.
• Krach na rynkach finansowych z początku XXI wieku. To zjawisko, z którym mierzyliśmy się niedalekiej przeszłości, mianowicie w latach 2007-2009. Jego przyczyną było udzielanie kredytów hipotecznych osobom nieposiadającym zdolności do ich spłaty. Powstałe zobowiązania wykorzystywane były w kolejnym etapie do handlu innymi produktami finansowymi, aby pokryć powstałe długi. Nieczyste etycznie zachowanie po stronie banków spowodowały załamanie rynku.

Źródło:

1. https://www.money.pl/wiadomosci/recesja.html
2. https://pie.net.pl/w-2023-r-pkb-polski-wzrosnie-o-12-proc-a-inflacja-spadnie-o-15-pp/
3. https://www.totalmoney.pl/artykuly/recesja-w-gospodarce-czym-jest-i-czy-jest-sie-czego-obawiac-czy-jest-mozliwa-recesja-2022-w-polsce
4. https://pl.wikipedia.org/wiki/Kryzys_finansowy_(2007%E2%80%932009)

Jakub Bielecki

Zafascynowany ekonomią, gospodarką i polityką. Interesuje się najnowszymi trendami, a także zmianami w prawie wpływającymi na sektor finansów. Stale poszerza wiedzę, która pozwala mu na profesjonalne doradztwo. Na co dzień korzysta z najlepszych rozwiązań i możliwości dostępnych w zakresie finansów osobistych i inwestycji. Poza ekonomią interesuje się nowymi technologiami, muzyką i podróżami. Zobacz pozostałe artykuły autora